در شرایط تحریم، نباید تولید «سمند»، متوقف می شد/ ایراد گرفتن به خودروی «سمند» ، یک کار غیر حرفه ای است

اقتصاد خودرو– با حضور استاندار آذربایجان شرقی و مدیر عامل شرکت ایران خودرو، تولید خودروهای «سمند» و «پژو 405» در یکی از سایت های تولیدی استانی این شرکت یعنی در تبریز، متوقف شد و آخرین خودروی ملی سمند به همراه آخرین خودروی پژو 405 تولید شده و به موزه ایران خودرو منتقل خواهند شد.

در گفت و گویی که «اقتصاد خودرو» در همین ارتباط با مهندس اصغر خسروشاهی (اولین مدیر پروژه سمند) داشته است، دستاوردهای طراحی و تولید سمند برای صنعت خودروی ایران و پیامدهای توقف تولید این خودرو در شرایط پُر التهاب بازار خودرو بررسی شده است.

*****

 

 

خسروشاهی: ما وقتی که پروژه سمند را شروع کردیم کل بدنه و تریم پژو 405 را تغییر دادیم، اما در پروژه های بعدی یعنی در سورن و دنا، در بدنه تغییرات ایجاد نکردند و عمدتاً روی قسمت های جلو و عقب ماشین و تریم کار کردند، یعنی یک مقدار آن را اصلاح کرده و زیباتر کردند

*بعد از حدود 2 دهه تولید خودروی سمند، در مراسمی که روز یکشنبه 10 مهر 1401 برگزار شد، این خودرو از خط تولید خارج شد و تولید آن در سایت ایران خودرو تبریز که آخرین محل ساخت آن بود متوقف شد.

این خودرو به عنوان اولین خودروی ملی ایران طراحی و تولید شد و خط تولید آن در اسفند سال 1380 با حضور رئیس جمهور وقت، در سایت مرکزی ایران خودرو در تهران افتتاح شد. با توجه به این که می دانیم جنابعالی که در دهه 70 شمسی، اولین مدیر پروژه سمند بوده اید، این توقف تولید سمند را چگونه ارزیابی می کنید؟

-هر محصولی از جمله خودرو، یک چرخه عمر مفید دارد و بعد از این که چرخه عمر آن تمام شد، باید از رده خارج شود. در کشورهای پیشرفته، فقط برای چند سال، یک محصول مثل خودرو را تولید می کنند و این طور نیست که این محصول را به مدت دو دهه یا بیش از 20 سال تولید کنند.

با این حال، یک مقدار شرایط کشور ما فرق می کند و کسانی که تصمیم گرفته اند خودروی سمند را از خط تولید خارج کنند، احتمالاً برای جایگزین آن فکر کرده اند. چون سمند، محصولی بوده که از نظر طراحی و ساخت داخل بودن، با خودروهای مونتاژی فرق می کند و به خاطر ساخت داخل بالای آن، وابستگی به شرکت های خارجی نداشته است.

از طرفی، قیمت تمام شده تولید سمند، مناسب بوده و طبیعی است که اگر در شرایط غیر تحریمی بودیم، متوقف کردن تولید آن هیچ مشکلی نداشت، ولی من می ترسم در این شرایط تحریمی نتوانیم جایگزین مناسبی برای آن پیدا کنیم. در نتیجه، امکان دارد تولید خودرو کاهش پیدا کند و تامین خودرو لطمه بخورد.

به هر حال، سمند یک خاطره خوب برای صنعت خودروی کشور بود. چرا که سمند، باعث تحول در صنعت خودرو شد و باعث شد که ما وارد مرحله طراحی خودرو شویم. سمند باعث شد قطعه سازان ما، هم تامین کننده شوند و هم این که وارد طراحی قطعه شوند و آن را توسعه بدهند. سمند باعث شد مهندسی ما رشد کند و به نظر من، صنعت خودروی کشور، مدیون سمند است.

البته متاسفانه آن طور که بایسته و شایسته بود، روندی که با طراحی سمند شروع شده بود ادامه پیدا نکرد. چرا که قرار بود هر چند سال یکبار، مدل های جدیدی از سمند ارائه شود ولی مراحل بعدی توسعه و ارائه مدل های جدید آن، طی نشد و این وضع، باعث شد در یک زمان طولانی، همان سمند تولید شود.

ای کاش، مثل دهه 70 که پروژه طراحی و تولید سمند شروع شد و صنعت خودروی ما با آن سرعت شروع شد و داشت توسعه پیدا می کرد، صنعت خودروی ما همان روند را ادامه می داد. من مطمئن هستم که اگر آن روند را ادامه می داد، ما الان یکی از خودرو سازان مطرح دنیا بودیم.

متاسفانه به دلایل گوناگون از جمله تحریم، دولتی بودن شرکت های بزرگ خودروسازی، تغییرات مدیریتی، وجود مدیریت های کوتاه مدت و مدیریت های غیر حرفه ای، روند رشد و توسعه ای که در دهه 70 برنامه ریزی شده بود، ادامه پیدا نکرد و توقف ایجاد شد.

در مجموع، به نظر من، تولید سمند بر توسعه محصولاتی که بعداً در ایران خودرو و حتی سایپا تولید شده اند اثرگذار بوده و باعث شده صنعت خودروی ما، حول پروژه سمند توسعه پیدا کند.

 

*آقای منوچهر غروی، مدیر عامل سایپا بوده و در سال 1373 به عنوان مدیر عامل ایران خودرو منصوب شده بود. بعد از این که ایشان به ایران خودرو آمده یک برنامه 7 ساله تهیه کرده و در همان دوره بوده که بحث طراحی و تولید خودروی ملی مطرح شده.

آقای غروی در مراسم افتتاح غیر رسمی خط تولید با حضور خبرنگاران و مدیران رسانه های مختلف در بهمن 1380 و قبل از افتتاح رسمی این خط تولید، راجع به جهانی کردن ایران خودرو صحبت کرده بود. هدفگذاری هایی که در در دوره مدیریت آقای غروی انجام شد شامل چه مواردی بود؟

-صنعت خودروی کشور ما بعد از انقلاب، تقریباً متوقف شد و بعداً هم جنگ شروع شد، اما جنگ که تمام شد در دولت آقای هاشمی رفسنجانی، برنامه ریزی شد که صنعت خودرو توسعه پیدا کند و جهانی شود. این توان را هم داشتیم و در خاطرم هست که وقتی که ما در دهه 70 پروژه سمند را شروع کردیم کشور چین، اصلاً صنعت خودرو نداشت.

اگر مقایسه کنیم صنعت خودروی ایران در دهه 70 شمسی، بسیار پیشرفته تر از کشور چین بود و در آن زمان، وقتی بحث خودرو مطرح می شد اصلاً کشور چین و شرکت های چینی را به عنوان خودروساز نمی شناختیم ولی متاسفانه ما در جا زدیم ولی کشور چین، الان بیش از 25 میلیون خودرو در سال تولید کرده و با شرکت های مختلف خارجی، خودرو طراحی کرده و تولید می کند.

ما اگر با همان روند دهه 70 شمسی، کار را ادامه می دادیم می توانستیم یک خودروساز مطرح جهانی شویم همان طور که کشور کره جنوبی، این کار را انجام داد. کره جنوبی در دهه 70 میلادی، همین مسیر را طی کرد و از مونتاژ خودرو به سمت طراحی و تولید خودرو رفت. اینقدر توسعه پیدا کردند که شرکت های خودروسازی هیوندای، کیاموتورز و دوو، مطرح شدند.

ما در دهه 70، از کره جنوبی عقب تر نبودیم و حتی در دوره بعد از جنگ هم، باز ما می توانستیم عقب افتادگی خودمان را جبران کنیم. متاسفانه آن برنامه هایی که در ایران خودرو و وزارت صنایع در نظر گرفته شده بود، اجرا نشد. با تغییر مدیریت ها، مسکوت ماندن برنامه ها و همچنین عدم استراتژی درست وزارت صنایع در بخش صنعت خودرو، این توسعه متوقف شد و آن روند ادامه پیدا نکرد وگرنه قرار بود هر چند سال یکبار، مدل جدید تولید کنیم و همه ورژن های مختلف خودرو را تولید کنیم چه ماشین کوچک، چه ماشین متوسط، چه ماشین لوکس و چه ماشین اس یو وی (شاسی بلند/ S.U.V).

تولید همه این خودروها را در برنامه ایران خودرو داشتیم و قرار بود آنها را تولید کنیم. قرار بر این بود که توسعه محصول هم داشته باشیم و هر چند سال یکبار، محصول جدید ارائه کنیم، اما با توجه به شرایطی که پیش آمد این برنامه ها متوقف شد.

 

 

*در آذر 1381 آقای غروی، از مدیرعاملی ایران خودرو برکنار شده بود. به نظر شما، اگر ایشان برکنار نمی شد نسل های بعدی سمند که قرار بوده تولید شود، دقیقاً تولید می شد؟ 

-من مطمئن هستم که تولید آنها انجام می شد و البته صرفاً بحث یک نفر مطرح نیست چرا که آقای غروی، محور یک تیم کاری بود. آن تیم کاری که آقای غروی، حول محور خودش در ایران خودرو جمع کرده بود به طور شبانه روزی و بسیار حرفه ای و صادقانه، کار می کرد. اگر فعالیت آن تیم کاری ادامه پیدا می کرد، تحول مناسبی در ایران خودرو اتفاق می افتاد.

در ضمن، یک تیم حرفه ای هم در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو/ زیرنظر وزارت صنایع) و وزارت صنایع حاکم بود. شرایط کشور طوری شده بود که در آن دوره، همه به همدیگر کمک می کردند. در سازمان گسترش، آقای مهندس اکبر ترکان مسئولیت داشت که خودش در مدیریت و بحث های فنی، نابغه بود و از صنعت خودرو حمایت می کرد. در آن زمان، اکثریت سهام شرکت ایران خودرو متعلق به سازمان گسترش بود.

همچنین در آن دوره، آقای نژادحسینیان وزیر صنایع بود که واقعاً یک مدیر استراتژیک بود. همه اینها دست به دست هم داد و فرصت مناسبی پیش آمد تا صنعت خودروی ایران یک جهش بزرگ داشته باشد ولی متاسفانه بعداً و خصوصاً در دولت های نهم و دهم، اوضاع تغییر کرد و تقریباً تیم های ستادی و اجرایی کارخانه ها از هم پاشیدند. در نتیجه شرکت های خودرو سازی، بعداً همانند سابق به صورت حرفه ای اداره نشدند.

 

*در دولت های نهم و دهم آقای احمدی نژاد، رئیس جمهور بود و ایشان در سال 1384 رئیس جمهور شد. جنابعالی به موضوع تغییر مدیریتی اشاره کردید ولی آقای غروی در سال 1381 یعنی در همان دولت آقای خاتمی برکنار شد.

البته از مدیر عاملی برکنار شد در حالی که بعد از اتمام برنامه 7 ساله، یک برنامه 10 ساله برای اداره ایران خودرو داشته است. قبل از سال 1384، به چه دلیل آن اتفاقات در ایران خودرو رخ داد و آقای غروی برکنار شد؟

-بله؛ درست است ولی وارد بحث اختلافات شدن، فایده ای ندارد که من بخواهم الان توضیح بدهم.

 

*به هر حال بحث آسیب شناسی گذشته مطرح است و آقای غروی در بهمن 1380 هدفگذاری کرده و اعلام کرده بود که تا یک سال آینده تولید روزانه سمند به 350 دستگاه افزایش پیدا می کند. در حالی که دیگر در بهمن 1381، آقای غروی مدیر عامل ایران خودرو نبود و در آذر 1381 برکنار شد. آیا نمی شد با حضور آقای غروی، همان اهداف ایران خودرو پیگیری شود؟

-من نمی توانم چندان وارد جزئیات شوم ولی در حوزه کلیّات، می توانم بگویم عمدتاً اختلاف سلیقه ای بین آقای غروی و آقای ویسه (رئیس وقت سازمان گشترش و نوسازی صنایع) به وجود آمد. این اختلاف سلیقه، باعث شد که آقای غروی، برکنار شود.

 

*این اختلاف سلیقه، در مورد تولید خودروهای مختلف در ایران خودرو بود که قرار بود تولید شوند یا این که موارد دیگری مطرح بود؟

-این اختلاف سلیقه، در مورد تولید خودرو نبود و بحث روش مدیریتی بود. بالاخره سلایق مدیریتی متفاوتی وجود دارد و هر فردی، یک جور سلیقه دارد. در آن زمان آقای ویسه، رئیس هیأت عامل سازمان گسترش شد و آقای جهانگیری هم به عنوان وزیر صنعت و معدن انتخاب شده بود. ظاهراً آقای غروی و آقای ویسه، به جمع بندی نرسیده بودند که همکاری را ادامه بدهند و به همین دلیل، این اتفاق رخ داد.

 

*آقای غروی در روز 7 بهمن سال 1380 گفته بود فعلاً روزانه 40 دستگاه سمند تولید می شود و تا یک سال آینده تولید روزانه آن به 350 دستگاه می رسد. همچنین ایشان گفته بود که تولید سمند اولین کام برای جهانی شدن ایران خودرو است.

بر این اساس، تیراژ سالیانه سمند باید به 127 هزار و 750 دستگاه می رسید. برای جبران شدن هزینه طراحی و تولید و سودآور شدن تولید، قاعدتاً باید تولید انبوه به سرعت عملی می شد. به چه علت تیراژ سمند نتوانست جهش کند و به همان حدود 128 هزار دستگاه در سال نرسید؟

 -ما کاری را شروع کردیم و یک تجربه جدید بود. در حقیقت، ما یک خودرو را طراحی کردیم که کل بدنه خودرو تغییر کرد و خیلی از قطعات عوض شد. ما تنها از پِلت فرم پژو 405 و قوای محرکه استفاده کرده بودیم، اما تغییرات زیادی در بدنه و تریم (تزئینات داخلی) ایجاد شد.

در شروع چنین طرحی، طبیعی است که با بی تجربگی ما ممکن است آن پیش بینی ها محقق نشود و اجرای برنامه، دارای انحراف باشد ولی در مجموع، با توجه به این که تجربه اول ما بود، این تجربه، موفق بود.

 

 

*شرکت پژو نسبت به برخی شرکت های پیشتاز خودروسازی دنیا عقب است. چرا برای طراحی و تولید سمند، از پلت فرم پژو 405 استفاده شد و از پلت فرم های دیگر و بهتر استفاده نشد؟

-اول این که ما قرارداد تولید پژو 405 را بسته بودیم و آن خودرو را تولید می کردیم. دوم این که در زمانی که پژو 405 انتخاب شده بود، تولید آن در دنیا تازه شروع شده بود. در ایران هم، تعداد محدودی پژو 405 در دهه 70 تولید شده بود ولی پژو 405 در زمان خودش، یکی از بهترین خودروها بود.

در زمانی که قرارداد تولید پژو 405 بسته شده بود این خودرو، یکی از بهترین خودروها و پُرفروش ترین خودروهای فرانسه بود. در مجموع، پژو 405 خودروی بدی نبود و تصمیم خوبی هم بود.

 

*آقای میرخانی مدیر عامل وقت ایران خودرو در سال 1367 یا 1368 برای تولید پژو 405 قرارداد بسته بود و از طرف دیگر تولید انبوه سمند در سال 1380 شروع شده. فاصله زمانی زیادی بین تولید پژو 405 و تولید سمند ایجاد شده و آن پلت فرم قدیمی شده.

-موتور و گیربکس، چرخه عمر بیش تری دارد و مثل مدل خودرو نیست که در یک دوره 4 یا 5 ساله عوض شود. حتی ممکن است موتور و گیربکس به مدت 20 سال تولید شود یعنی آن را بهبود بدهند و بهسازی کنند.

در آن دوره، ما برای ساخت داخل کردن پژو 405، سرمایه گذاری کرده بودیم. وقتی که پژو 405 را ساخت داخل کردیم در حوزه موتور و گیربکس آن سرمایه گذاری کردیم چون می خواستیم تولید پژو 405 را افزایش بدهیم.

ما در آن دوره، هم تولید پژو 405 را افزایش دادیم و هم این که از آن برای سمند استفاده کردیم که از آن توان و سرمایه گذاری انجام شده، بهره برداری کنیم. ما اگر می خواستیم یک پلت فرم دیگر استفاده کنیم که اصلاً در ایران تولید نمی شد، باید آن را وارد کشور می کردیم و دیگر آن خودرو، ملی محسوب نمی شد و وابستگی داشتیم.

 

*جنابعالی اولین مدیر پروژه سمند بوده اید. آیا با رضایت خودتان از مدیریت پروژه کنار رفتید؟

-بله. در آن زمان به خاطر فشار کاری، یک مقدار مریض شدم و به همین دلیل، بار کاری را کم کردم. به همین دلیل، از این پروژه کنار کشیدم ولی همچنان کارهای بین المللی ایران خودرو را هدایت می کردم. یک مدت هم مدیر عامل دفتر ایران خودرو در آلمان بودم. حتی بعد از این پروژه، من بودم که مذاکرات تولید پژو 206 را انجام دادم و حتی با شرکت سوزوکی مذاکره کردم و این، آخرین قراردادی بود که بنده، مذاکره آن را انجام دادم.

 

*در سال 1381، آقای منوچهر منطقی مدیر عامل ایران خودرو شده و آقای منوچهر غروی برکنار شده. در دوره مدیریت آقای منطقی، نسل های 2، 3 و 4 سمند طبق برنامه شده تولید نشده و فقط سمند سورن یا سورن تولید شده. بعداً هم خودروهای رانا و دنا در ایران تولید شده اند. حتی در مورد خودروی دنا گفته می شود که همان سمند است.

-بله. همین طور است و دنا، همان سمند است.

 

*سمند سورن یا همان سورن هم، فیس لیفت سمند است. آیا خودروهای سورن و دنا تفاوت خاصی با سمند ندارند و تغییر و بهبود عمده ای در این خودروهای جدید اتفاق نیفتاده است؟

-ما وقتی که پروژه سمند را شروع کردیم کل بدنه و تریم پژو 405 را تغییر دادیم، اما در پروژه های بعدی یعنی در سورن و دنا، در بدنه تغییرات ایجاد نکردند و عمدتاً روی قسمت های جلو و عقب ماشین و تریم (تزئینات داخلی) کار کردند، یعنی یک مقدار آن را اصلاح کرده و زیباتر کردند. البته در طراحی داخلی، ممکن است از تکنولوژی روز استفاده کرده باشند ولی تغییرات عمده ای که ما در تولید سمند ایجاد کردیم، در مورد سورن و دنا ایجاد نشده.

 

*سازمان استاندارد ایران در خرداد 1401، نسبت به تولید خودروهای سمند و تیبا ایراد گرفت و تاکید کرد که این خودروها عیوب پُرتکرار در حوزه موتور و فرمان و رنگ دارند. در مرحله اول، تولید آنها متوقف شد ولی بعداً با مصالحه ای که شد تولید آنها ادامه پیدا کرد تا به تعدادی که به مشتریان تعهد داده شده، این خودروها تحویل شود. به همین دلیل، قرار شد این خودروها به طور موقتا تولید شوند.

در روزها و هفته های اخیر، گفته شد که خودروهای سمند سورن، دنا و شاهین، جایگزین سمند و تیبا هستند. به نظر شما اگر واقعاً سورن، فقط فیس لیفت سمند است، آیا تولید سمند سورن هم باید هعمزمان با سمند متوقف شود؟

-اولاً باید ببینیم نظر سازمان ملی استاندارد ایران، چقدر کارشناسی شده است. فرضاً گفته می شود یک موتور، عیوب تکراری دارد. عیوب تکراری یعنی در تولید و مونتاژ ایراد دارد و در طراحی ایراد ندارد.

تولید کننده، موظف است عیوب تکراری را برطرف کند، ولی یک بحث هم در مورد طرح جدید است. برای مثال، فرضاً گفته می شود استاندارد آلایندگی یورو 6 باید رعایت شود و در نتیجه باید از موتوری در خودرو استفاده کنیم که آلودگی کمتری ایجاد کند. ممکن است ما از موتور یورو 6 استفاده کنیم ولی امکان دارد تولید آن به خوبی انجام نشود و سر سلیندر بسوزاند.

این ایراد، ربطی به استاندارد ندارد و اِشکال از تولید بوده و در این حالت، تولید کننده باید ایراد را برطرف کند. در شرایط فعلی، به نظر من این ایراد گرفتن، یک ایراد غیر حرفه ای است.

 

 

*تولید خودروی سمند متوقف شد ولی با توجه به این که سورن، فیس لیفت سمند است، آیا بالاخره تولید همین سمند سورن هم باید متوقف شود؟

-من چندان در جریان جزئیات تولید این خودروها نیستم. حتماً این خودروها که تولید می شوند عیوب تکراری ندارند که اجازه تولید به آنها داده شده.

 

*شما واقعاً خودتان اعتقاد دارید که سورن، متفاوت از سمند است؟

-پایه سمند و سورن، یکسان است و فقط اصلاحاتی در مورد سورن انجام شده. با اصلاحاتی که انجام داده اند حتماً سورن، بهتر از سمند شده ولی من یک ایراد دیگر به توقف تولید سمند دارم. من می گویم کشور ما الان در حال تحریم است و در کشوری که تحت تحریم است، نباید در مورد خودرویی که وابستگی کمی به کشورهای دیگر دارد مته به خشخاش بگذاریم، به طور مرتب ایراد بگیریم و بگوییم تولید آن را متوقف کنید.

توقف تولید این خودرو، به صنعت خودروی ایران، لطمه می زند و در حقیقت، به مصرف کننده، لطمه می زند. چرا که تولید و عرضه خودرو، کم می شود، در نتیجه قیمت خودرو گران می شود و مصرف کننده لطمه می خورد.

کشور روسیه، قبل از تحریم سالیانه حدود یک میلیون و 300 هزار خودرو تولید می کرد ولی بعد از این که تحریم شد حتی نمی تواند 100 هزار دستگاه تولید کند. به دلیل این که زیرساخت های روسیه اینقدر ضعیف است که نمی تواند تولید کند و دست به دامان قطعه سازان ایران یا چین شده که خودروی «لادا»ی خودش را تولید کند و تیراژ آن را افزایش بدهد. در حال حاضر، رعایت استاندارد برای روسیه، چندان مهم نیست و می گوید من فعلاً خودرو تولید کنم و با تحریم مقابله کنم.

 

*جنابعالی اعتقاد دارید که تولید سمند باید ادامه پیدا می کرد؟

-من اعتقاد دارم در شرایط تحریمی، نباید تولید سمند را متوقف کنیم. اول باید اجازه بدهیم محصولات دیگر ما افزایش تولید داشته باشند و به صورت نرم نرم، کار جلو برود تا بعداً سمند از رده خارج شود. ما باید صبر کنیم تحریم ها برداشته شود، شرایط بهتری ایجاد شود و بتوانیم مدل های جدید ارائه کنیم.

در حال حاضر، سمند یک خودروی اختصاصی بوده و صد در صد متعلق به خودمان است. ساخت داخل سمند در حال انجام بوده، قطعه سازان ایرانی، قطعات آن را تولید می کنند و در تولید آن وابستگی به خارج از کشور نداریم. در حالی که متاسفانه، در همین شرایط تحریمی می گویند تولید خودروی سمند را متوقف کنید. به نظر من، این کار به صلاح کشور نبود و باید در شرایط بهتری، تولید سمند متوقف می شد.

 

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=29783