ماجرای صعود و افول شرکت «صنایع خودرو کویر»/ از تاسیس ده‌ها شرکت خودروسازی تا کامیون هوو

اقتصاد خودرو– در دهه 70 شمسی، تاسیس شرکت های جدید خودروسازی در ایران رونق پیدا کرد و در دهه 80 شمسی و حتی دهه 90، شور و هیجان تاسیس شرکت خودروسازی، وجود داشت و هنوز وجود دارد. یکی از ده ها شرکتی که مجوز تولید گرفت شرکت «صنایع خودرو کویر» در اردکان یزد بود که عمدتاً برای تولید کامیون های سبک و سنگین و اتوبوس، تلاش کرد و فعلاً گرفتار تعطیلی و توقف تولید شده است.

در گفت و گوی اختصاصی که «اقتصاد خودرو» در مورد دلایل رو به افول گذاشتن شرکت صنایع خودرو کویر و چرایی علاقه مندی فراوان در ایران به تاسیس شرکت های خودروسازی، با فریدون مجلسی انجام داده، این موضوعات به بحث گذاشته شده است.

مجلسی که دیپلمات بوده و در سال های بعد از کار دیپلماتیک، به نویسندگی و مترجمی و در ضمن فعالیت های اقتصادی روی آورده، در دهه 80، حدود دو سال مدیر عامل شرکت صنایع خودرو کویر بوده است.

*****

*تعداد مجوزهایی که در کشور ما برای تولید خودرو صادر شده زیاد بوده و بیش از 100 شرکت مجوز تولید گرفته اند. در دهه ها و سال های گذشته، تعدادی از شرکت های تازه تاسیس، شروع به تولید کرده ولی برخی از آنها دچار بحران شده و تعطیل شدند. یکی از این شرکت ها، شرکت «صنایع خودرو کویر» است که جنابعالی، مدتی مدیریت آن را در دهه 80 به عهده داشته اید.

از طرفی، در سال 1400، جمعاً تعداد 963 هزار خودرو در کشور ما تولید شده. دو شرکت ایران خودرو و سایپا حدود 868 هزار خودرو تولید کرده و تعداد زیادی شرکت کاملاً خصوصی فقط 95 هزار خودرو تولید کره ادند. به نظر شما چرا تعداد زیاد صدرو و اخذ مجوز و تاسیس شرکت های خودروسازی، اتفاق افتاده و به چه علت برخی از آنها دچار مشکل شده اند؟

 

-من فکر می کنم تفاوت قیمت تمام شده خودروهای مونتاژ شده در داخل ایران، با قیمت خرید قطعاتی که برای مونتاژ به ایران حمل می شود، یک مقدار جذابیت دارد برای کسانی که بتوانند در تیراژ محدود هم که شده، اتومبیل هایی را مونتاژ کنند و بفروشند.

اگر چنانچه صنعت اتومبیل در ایران، یک رشد طبیعی و منطقی، یعنی مبتنی بر اصول اقتصادی می داشت در یک کشور 70 میلیون نفری و با نیازهای بسیار و با کیفیت بالا، می شد خودرو تولید کرد. یکی از مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد این است که اقتصاد کشور، عملاً با مدیریت دولتی اداره می شود.

این نحوه اداره، مانع این شده که سودهای حاصله به صورت منطقی در حساب های هر شرکت کاشته شود. اگر یک شرکت سود کند، می توان بخشی از آن را بین سهامداران تقسیم کرد و بخش عمده ای را به صورت سهام به سهامداران داد و منابع را صرف توسعه شرکت کرد.

به طور کلی در بخش صنعت و به طور خاص در صنعت اتومبیل، روز به روز محصولات تولیدی باید به صورت پیشرفته تری عرضه شوند تا بتواند در بازار رقابت کنند ولی در عمل شرکت ها نتوانسته اند موفقیت های چشمگیری کسب کنند. البته کار ما در شرکت خودرو کویر، ساختن کامیون های بزرگ حمل و نقل بود چرا که ناوگان حمل و نقل کشور دچار فرسودگی شده بود و نیاز بود که کامیون های زیادی تولید شود.

 

-شرکت خودرو کویر در سال 1379 و در شهر اردکان ثبت شده و در سال 1382 تاسیس کارخانه آن شروع شده بود. این شرکت، چندین سال شروع به مونتاژ و تولید خودروهای شرکت بی ام سی ترکیه (B.M.C) کرده است.

با توجه به این که قطعات کامیون های شرکت بی ام سی باید از ترکیه وارد می شود، آیا شهر اردکان یزد از نظر موقعیت جغرافیایی، جای مناسبی برای مونتاز کامیون های خارجی بود؟

 

-قیمت تمام شده در حدی بود که مساله حمل و نقل قطعات، مشکل جدی ایجاد نکند. قطعات کامیون ها از طریق راه آهن، قابل حمل بود و این قطعات در اردکان تخلیه می شد. در نتیجه، هزینه حمل این قطعات، در قیمت تمام شده تاثیر زیادی نداشت.

از من هم، در زمانی برای مدیر عاملی آنجا دعوت شد که کارخانه راه اندازی شده بود و کامیون های تولید شده در کشور ما به فروش می رسید. روی هم رفته، شرکت موفقی بود و در زمانی که بنده، در شرکت حضور داشتم، توانست تعداد یک هزار کامیون بفروشد. اتفاقاً برخی محصولات آن، از جمله کامیون های تراک میکسر طرفداران زیادی داشت. کامیون های میکسر بتون که در صنایع خودرو کویر تولید می شد، بسیار قدرتمندتر از کامیون های مشابه بود.

 

*جنابعالی دقیقاً در چه سالی مدیر عاملی این شرکت را قبول کردید؟

 

-در سال 1382 بود و من به مدت یک و نیم سال مسئولیت آنجا را به عهده داشتم. چون آنجا با مشکلاتی مواجه شده و مدیر عامل شرکت برکنار شده بود. در آن زمان، قبول سِمت کردم و بعداً هم به طور رسمی در چارچوب مقررات سازمان تامین اجتماعی، بازنشسته شدم.

این شرکت بعد از من با رقابت کامیون های چینی مواجه شد و دوام نیاورد و این وضع، باعث تعطیلی خط تولید شرکت صنایع خودرو کویر شد. در زمان بنده، این شرکت با موفقیت کار می کرد و البته این طور نیست که بگویم توانمندی خاصی داشتم. در آن زمان، بازار اقتضاء می کرد و ناوگان باید نوسازی می شد.

در آن دوره، تقاضا برای خرید این نوع محصولات، زیاد بود و کامیون های بسیار با کیفیت و خوبی در این شرکت مونتاژ می شد. محصولات این شرکت که در ازمیر ترکیه تولید می شد، در اصل متعلق به شرکت انگلیسی بی ام سی بریتانیا (B.M.C) بود و بعداً یک هلدینگ ترکیه ای، کارخانه آن را در ترکیه خریداری کرد.

شرکت بی ام سی ترکیه، قطعات کامیون را برای مونتاژ و بعضاً کامیون آماده را برای فروش به شرکت صنایع خودرو کویر می فروخت، یعنی کار شرکت خودرو کویر، هم تجارت بود و هم صنعت. همچنین شرکت خودرو کویر، خدمات پس از فروش مناسبی را ارائه می کرد.

شرکت صنایع خودرو کویر، ثروت کلانی به صورت زمین، ساختمان و سالن های تولید بر جای گذاشت که اگر الان صاحبان شرکت، توانمندی تولید می داشتند یا شرایط اقتصادی کشور اجازه می داد، می توانستند از امکانات آن استفاده کنند.

این شرکت از امکانات بسیاری مناسبی برای تولید و خصوصاً تولید کامیون های سنگین برخوردار بود و اکنون که ارزش زمین و ماشین آلات افزایش پیدا کرده، کمتر کسی می تواند آن تاسیسات را به سادگی و با هزینه های فعلی ایجاد کند. آن ثروت در شهر اردکان موجود بوده و منتظر این است که در یک شرایط منطقی بتواند به یک واحد تولید کننده صنعتی مناسب تبدیل شود.

 

*جنابعالی فقط مدیر عامل بودید یا این که سهامدار این شرکت هم شده بودید؟

 

-سهامدار جزء بودم و بعداً مدیر عامل شدم. وقتی مدیر عامل شدم، خیلی امیدوار بودم و در مدتی که در آنجا مسئولیت داشتم شروع به خرید سهام کسانی کردم که خواهان واگذاری سهام خودشان بودند. قبل از این که مدیر عامل این شرکت شوم به خاطر دوستی با کسانی که می خواستند این شرکت را تاسیس کنند یک مقدار سهام خریده بودم.

 

*یعنی در همان سال 1379 و زمان تاسیس، این سهام را خریداری کرده بودید؟

 

بله. در سال اول تاسیس این سهام را خریدم.

 

*جنابعالی از طریق آقای دکتر شمس اردکانی با این شرکت آشنا شده بودید؟

 

-بله. دوست و همکلاسی قدیمی بودیم و ایشان در شرکت صنایع کویر، رئیس هیأت مدیره بود.

 

*چرا استعفاء دادید  و آیا با وجود بازنشستگی نمی توانستید در یک شرکت خصوصی به نحوی مدیر عاملی شرکت را ادامه بدهید؟

 

-من استعفاء ندادم ولی از اول قرار ما این بود که فقط در یک مدت محدود، مدیر عامل شرکت باشم. چون در یک شرایط اضطراری از من دعوت کردند و قرار شد وضعیت موجود را حفظ کنم تا تکلیف مدیریت شرکت را روشن کنند.

این کار را به دلیل دوستی با اعضای هیأت مدیره شرکت پذیرفتم و تا پایان دوره ای که انتخاب شده بودم باقی ماندم. وقتی آن دوره، تمام شد تمایلی به ادامه این کار نداشتم. به خاطر این که تخصص اصلی من در بخش صنعت، در حوزه شیمیایی بود. بعد هم دیگر، تمایلی به کار اجرایی نداشتم.

به همین دلیل، مایل به ادامه کار در شرکت نبودم. اوضاع و احوال شرکت هم، رو به افول گذاشته بود و پیشنهاد من، تولید ماشین آلات سنگین از قبیل لودر و بیل مکانیکی بود. با آن شرکت ترک، می توانستیم در این زمینه همکاری کنیم ولی به هر حال، من استعفاء نکردم و بعد از پایان دوره مشخص شده، دیگر آمادگی برای ادامه کار در شرکت نداشتم.

 

*آن کامیون های چینی چه مزیتی داشتند که شرکت تحت مدیریت شما را تحت فشار قرار دادند؟

 

-تا زمانی که من در آن شرکت حضور داشتم فشار، زیاد نبود و تازه فشار شروع شده بود. بعضی تصور می کنند که من، هنری داشتم که در زمانی که مدیر عامل بودم شرکت سوددِه بود. در حالی که هنر خاصی مطرح نبود و فردی هم که جانشین من شد خطایی نکرد و حتی شاید توانمندتر هم بود.

متاسفانه وقتی نوبت مدیر عامل بعدی شد، آن تاثیرگذاری ورود کامیون های چینی «هوو» به کشور شروع شد. چرا که قیمت کامیون هوو، خیلی پایین بود و ارزان تر بود. برای مثال، خرید یک دستگاه تراک میکسر در حد 120 میلیون تومان برای شرکت صنایع خودرو کویر، هزینه داشت ولی قیمت تمام شده آن کامیون چینی حدود 80 میلیون تومان بود.

این تفاوت قیمت، وجود داشت و برای خریداران که همان رانندگان بودند قابل تحمل نبود. به همین دلیل، این افراد به سمت خرید آن کامیون چینی رفتند. کامیون های چینی، ترمز ضد قفل (ABS) نداشتند و همان کامیون هایی هستند که در دهه 80 باعث تصادفات زیادی در جاده ها شدند.

 

*شرکت بی ام سی ترکیه، شرکتی است که با مشارکت بی ام سی بریتانیا، در سال 1964 در ترکیه تاسیس شد و اتوبوس و ماشین آلات سنگین و نظامی تولید می کرده. کیفیت محصولات این شرکت که در ایران مونتاژ می شد چطور بود؟

 

-کیفیت آنها فوق العاده و خوب بود. البته کار درست این است که کیفیت آنها را از کسانی بپرسید که بیش از 10 سال از عمر کامیون های آنها می گذرد. من هنوز بعضی تِراک میکسرهای تولید شرکت صنایع خودرو کویر را در خیابان ها می بینم. بعضی از شرکت های پیمانکار به صورت یک جا تعداد 10 تا 12 تراک میکسر از شرکت خودرو کویر خریداری کردند. قاعدتا باید از آنها سوال کنید که بعد از حدود 10 تا 12 سال در مورد این کامیون ها چه نظری دارند.

من از کارخانه شرکت «بی ام سی ترکیه» هم بازدید کرده و دیدم که تعداد زیادی مهندس و تکنسین دارد و در یک محیط بسیار تمیز کار می کنند. در سال های اخیر، من متاسف شدم وقتی خبردار شدم که همان شرکت بی ام سی ترکیه، در فراز و نشیب های اقتصاد ترکیه، دچار مشکل شده و نتوانسته با کامیون هایی که تولید چین و برخی کشورهای دیگر بودند رقابت کند.

این شرکت بعداً توسط شرکت های دیگری خریداری شد. اگر چنانچه شرکت خودرو کویر، در اثر رقابت کامیون هوو، متوقف نمی شد با وجود مشکلات ایجاد شده برای بی ام سی ترکیه، بعداً کارش دچار مشکل می شد.

لابد شرکتی که الان کامیون های چینی را در ایران مونتاژ می کند دیگر رقیبی ندارد. هر چند که بعداً تجارت خارجی ایران به خاطر تحریم ها با مشکلات بیش تری مواجه شد. در حالی که تجارت با چین، تحت شرایط خاصی و به طور آرام و راحت ادامه دارد.

 

*بعد از دوره مدیر عاملی جنابعالی، چه کسی مدیر عامل صنایع خودرو کویر شد که می گویید حتی توانمندتر بوده است؟

 

-آقای اسماعیل داوودی شمسی، مدیر عامل شد. آقای داوودی شمسی در کابینه آقای رجایی، معاون وزیر کشور بوده، بعداً استاندار اصفهان شده و در سال 1361 معاون نخست وزیر و رئیس سازمان تربیت بدنی شد.

البته به خاطر این که علایق من نسبت به کار اجرایی کم شده بود، دیگر وقایع شرکت خودرو کویر را تعقیب نکردم ولی با متوقف شدن شرکت که به خاطر بدهی بانکی بود، یکی از شرکاء در آن دوره، اقدام به سرمایه گذاری کرد. ارزش سهام بقیه سهامداران شرکت خودرو کویر به یک دهم کاهش پیدا کرد و او مالک اصلی تاسیسات و ثروت این شرکت شد که امروزه، ارزش بالایی دارد.

 

*در سال 1388 شرکت خودرو کویر تعطیل شده و در سال 1390 با مدیر عاملی آقای هراتی فر که قبلاً در شرکت بهمن دیزل مسئولیت داشته، شرکت خودرو کویر تا سال 1392 شروع به کار می کند.

فقط دو سال در این دوره فعالیت کرده و در سال 1399 فرماندار اردکان گفته بود که شرکت خودرو کویر تعداد زیادی در حد 3 هزار نفر سهامدار دارد و این وضع، تصمیم گیری را برای هیأت مدیره سخت می کند. در مجموع، عامل اصلی آسیب دیدن و تعطیل شدن خودرو کویر را تاکید این شرکت بر تولید کامیون و بعداً هم پیدا شدن رقیب چینی می دانید؟

 

-تاکید شرکت بر تولید کامیون را صحیح می دانم. چرا که ناوگان ایران، فرسوده بود و این کامیون ها بسیار خوب بود ولی بازار ایران، از کیفیت روی برتافت. حتی اگر می خواست کامیون چینی هم وارد کند ارزش و قیمت دیگری می داشت. به هر حال، قیمت کامیون های تولیدی شرکت خودرو کویر گران بود و به همین دلیل همان شرکت بی ام سی ترکیه نیز دچار مشکل شد.

سیسستم های اصلی کامیون های بی ام سی (BMC) مثل جعبه دنده، تولید آلمان بود. بخش دیگری از کامیون ها از جمله انژکتور آمریکایی بود و موتور و برخی بخش های کامیون ها را از انگلیس به ترکیه آورده بودند.

برای این که چنین کاری در شرکت صنایع خودرو کویر، موفق شود سرمایه نقدی بیش تری لازم بود. سرمایه گذاران اصلی شرکت خودرو کویر، چنین تعهدی داده بودند که سرمایه مورد نیاز را تامین می کنند ولی این کار را انجام ندادند.

یک دلیل که باعث شد من مدیر عاملی شرکت را ادامه ندهم، این بود که از سرمایه گذاری بیش تری، برای تکمیل کارها روی برتافتند و به دنبال گرفتن وام بانکی بودند. در آن زمان و همیشه، من نگران اخذ وام بانکی بوده ام. چون در شرایط متزلزل اقتصادی، اخذ وام می توانست برای مدیران شرکت ایجاد مساله کند.

 

*آیا هنوز سهام شرکت خودرو کویر را دارید یا این که در همان سال ها سهام خودتان را فروختید؟

 

-در آن سال ها سهام من حدود 70 میلیون تومان بود که عملاً با افزایش سرمایه و کاهش ارزش سهام در سال های بعد، ارزش آن سهام به یک دهم کاهش پیدا کرده است. آن مقدار هم اصلاً برای من ارزش تعقیب و دنبال کردن ندارد.

 

*بالاخره هنوز سهامدار شرکت خودرو کویر هستید؟

 

-بله. هنوز سهامدار آن هستم و منتظرم ببینم صاحبان شرکت که عمده سهام شرکت خودرو کویر را دارند برای استفاده و بهره برداری صحیح، از آن مجموعه ثروتمند چه کار خواهند کرد و چه برنامه ای دارند. آنها نمایندگی شرکت های بزرگی مثل سامسونگ را داشته اند و توانمندی لازم را در این زمینه دارند.

من شخصاً اعتقاد دارم در آن بخش از اردکان، به خاطر چندین هزار متر مربع سالن های درجه یک تولید و امکانات تدارکاتی جانبی کارخانه، به راحتی می توان یک صنعت مناسب را در آنجا پایه گذاری کرد.

اگر از من نظرخواهی می کردند می گفتم حتی اگر تولید کامیون لازم باشد، باید تولید آن را به بعد موکول کرد. با توجه به امکانات فراوانی که در آن شرکت و آن منطقه وجود دارد فعلاً به خاطر وجود ماسه های سیلیسی در استان یزد، راه اندازی صنعت شیشه و تولید پنل های خورشیدی با کیفیت در آنجا بهتر است.

 

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=31401