چالش های 3 مرحله قرعه کشی «سامانه یکپارچه تخصیص خودرو»/ چرایی و دلایل اظهارات ضد و نقیض مقامات خودرویی وزارت صنعت و معدن؟

اقتصاد خودرو- در چند سال اخیر و با کاهش تولید و عرضه خودرو توسط شرکت های خودرو سازی ایران، فروش از طریق قرعه کشی بین متقاضیان انجام می شد. در این میانه، تعداد متقاضیان خواهان خرید محصولات شرکت «ایران خودرو» بیش از متقاضیان خواهان محصولات شرکت «سایپا» بود.
در جریان انتقاداتی که نسبت به قرعه کشی اختصاصی شرکت های خودرو سازی ایران خودرو و سایپا وجود داشت، وزارت صنعت و معدن تصمیم گرفت یک سامانه متمرکز و یکپارچه راه اندازی کند و فروش خودرو فقط از طریق این سامانه و با هدف شفاف سازی اجرایی شود.
با توجه به این که سومین مرحله ثبت نام و قرعه کشی «سامانه یکپارچه تخصیص خودرو» از روز چهارشنبه 16 شهریور 1401 به مدت 3 روز شروع شده، «اقتصاد خودرو» در گفت و گو با عقیل مصطفایی (کارشناس صنعت خودرو و بازاریابی)، چالش های این سامانه یکپارچه و بی مشتری ماندن محصولات شرکت ساپیا در قالب این سامانه متمرکز، تحلیل شده است.

*****

 

*در اوایل سال 1401، یک اقدام خاص که وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داد این بود که «سامانه یکپارچه تخصیص خوردرو» را راه اندازی کرد. این وزارتخانه، همه شرکت های خودرو سازی را موظف کرد که در چارچوب این سامانه، محصولات خودشان را بفروشند و به صورت جداگانه، اقدام به قرعه کشی و فروش خودرو نکنند. از روز چهارشنبه 16 شهریور 1401، سومین مرحله ثبت نام این سامانه شروع شده و به متقاضیان بر اساس قرعه کشی، خودرو تحویل داده خواهد شد.
در دو مرحله قبلی قرعه کشی سامانه یکپارچه، تعدادی خودرو از این طریق فروخته شد. به نظر شما، این دو دوره ثبت نام و قرعه کشی چطور برگزار شد و آیا برگزاری این قرعه کشی ها، اهداف مورد نظر وزارت صنعت و معدن را تامین کرد؟

-اهدافی که وزارت صنعت و معدن دارد، با اهدافی که مردم در بازار دارند و اهدافی که شرکت های خودرویی و به طور خاص شرکت های بخش خصوصی دارند، متفاوت است. به طور کلی، دیدگاه ها در این زمینه تفاوت دارد و ما باید ببینیم وزارت صنعت و معدن، چه هدفی را دنبال می کند.
اگر هدف وزارت صنعت و معدن، تامین نیاز بازار است که ما هنوز شاهد همان شرایط قبلی بازار هستیم. از طرفی، همچنان مشکلات تغییرات ارزی و تحریم ها وجود دارد و فقط به خاطر خودتحریمی، نمی شود واردات خودرو داشته باشیم.
من فکر می کنم روش قرعه کشی در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، به اصطلاح یک روش من درآوری است و موفق هم نمی شود. چرا که این روش با آزمون و خطا جلو رفته است و الان سومین مرحله آن هم انجام می شود.
در دو مرحله قبلی، متقاضیان نمی توانستند در سامانه یکپارچه ثبت نام کنند و سامانه مشکل پیدا می کرد وقتی بار ترافیکی بالا می رفت دچار مشکل می شد. من خاطرم هست که وزارت صنعت و معدن، به پیمانکار سامانه یکپارچه اخطار داده و خواسته بود که سرورهای سامانه را تقویت کند.
برخی تصورات رایج شده از جمله این که دست دلالان و واسطه ها باید از بازار خودرو قطع شود. در حالی که در هر جا که مشکل دارد، باید آن مشکل برطرف شود و این نوع مشکلات با راه اندازی سامانه یکپارچه و عرضه خودرو در بورس کالا، حل نمی شود.
اگر شما همین الان مراحل ثبت نام سجام و بورس را نگاه کنید، می بینید که ما در این بخش ها هنوز مساله داریم. من فکر می کنم این سامانه یکپارچه، به طور جدی و اساسی نتوانسته مشکلات بازار خودرو را برطرف کند و بعد از این هم، این سامانه مشکلات موجود را برطرف نمی کند.

*در روزهای اخیر اعلام شد که 70 درصد از خودروهایی که در سامانه یکپارچه عرضه می شدند، به علت افزایش تولید از فرآیند قرعه کشی سامانه یکپارچه حذف شده اند و هر شرکت خودروساز به طور آزادانه محصولات خودش را می فروشد.
چه اتفاقی افتاده که خریداران و متقاضیان، دیگر برای خرید هجوم نمی برند و فروش بعضی خودروها و به طور مشخص، فروش محصولات سایپا آزاد شده و از شمول سامانه یکپارچه خارج شده اند؟

-فروش همان محصولات سایپا نیز توسط کارخانه خودرو سازی، انجام می شد. در چارچوب سامانه یکپارچه، فقط یک مسیر و کریدور تعریف شده بود که از کارخانه به سمت مشتری، باید از روی پل سامانه یکپارچه عبور کرد.
با راه اندازی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، همه شرکت های خودرو سازی دچار مشکل شدند. برای مثال، تعداد خودرویی که در این سامانه یکپارچه عرضه می شود یا تعداد تقاضایی که در بازار موجود است، جای بحث دارد، یا مشتریانی می خواستند آن خودرو را بخرند ولی به تعداد کافی وجود نداشت و مشکلاتی پیش می آمد.
مشکلات مختلفی باعث می شود که همه به سمت سامانه یکپارچه بروند و حتی شرکت های خودرو سازی می گویند سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، مطلوب آنها نیست. من فکر می کنم همان شرط هایی که چند سال پیش گذاشتند، دوباره این نوع شرط ها مطرح شده اند.
این سامانه یکپارچه، از یک طرف دست و پای شرکت های خودرو سازی را برای عرضه و ارائه می بندد. چرا که لزوماً همه شرکت های خودرو سازی، تخلف نمی کنند و لزوماً همه شرکت های خودرو سازی، ماشین های تولیدی خودشان را گران تر نمی فروشند.
به هر حال، من فکر می کنم مدیریت لازم در ارتباط با سامانه یکپارچه وجود نداشته یا حتی می توانم بگویم توانایی خوبی در ادامه این ماجرا وجود نداشته است. چرا که در هیچ جای دنیا، خودرو را به صورت لاتاری و سامانه یکپارچه و قرعه کشی، نمی فروشند.

*قرعه کشی به خاطر این است که تعداد خودروی تولید شده و عرضه شده کمتر از تقاضای موجود در بازار است.

-من به عنوان کسی که سیستم فروش چند کشور خارجی را دیده ام و به چند کارخانه خودرو سازی رفته ام، باید بگویم چنین وضعی در آن کشورها و شرکت ها ندیده ام. برای من، این روش های فروش در ایران، هم جای سوال زیادی دارد و هم جذابیتی ندارد.
البته بنده، فعال بازار خودرو نیستم که مثلاً تعداد 5 دهانه مغازه و نمایشکاه خودرو در عباس آباد تهران داشته باشم و خرید و فروش انجام بدهم. البته در حوزه تولید خودرو، مشاور هستم ولی من تعجب می کنم که چرا بر سر راه فروختن خودروهای معمولی توسط شرکت های خودرو سازی، اینهمه محدودیت و مانع ایجاد می کنیم.
البته این کار به اسم این انجام می شود که از دلالی و سفته بازی جلوگیری شود، اما دلالی و سفته بازی باید در جای دیگر و به نحو دیگری مدیریت شود. ما اگر بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد کنیم کسی خودرو را به عنوان کالای سرمایه ای انتخاب نمی کند که بخواهد سفته بازی انجام بدهد.
الان بازارهای موازی، وضع و حال خوبی ندارند و برای مثال بورس سهام، بازار جذابی برای سرمایه گذاری نیست و الان زمین و ملک جذابیت چندانی ندارند. بازار ارزهای دیجیتال هم، در وضعیت بحرانی قرار دارد و نرخ ارز هم یک دفعه از بالای 32 هزار تومان به زیر 28 هزار تومان می آید.
در چنین وضعیتی، خودرو هست که می تواند جای مناسبی باشد برای این که افراد، پول سازی کنند. این وضعیت نامناسب فقط در کشور ما وجود دارد و البته ممکن است در چند کشور دیگر دنیا با اقتصاد خرابی که دارند وضعیت مشابهی داشته باشند.
در کشورهایی که به طور درست و حسابی مباحث اقتصادی را اداره می کنند، خودرو به یک کالای سرمایه ای تبدیل نمی شود که نوع دست دوم و کارکرده آن نیز، به اندازه نو و صفر کیلومتر آن، ارزشمند و گران شود.

*آقای منطقی، معاون صنایع حمل و نقل وزارت صنعت و معدن، در دفاع از سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، بر موضوع ایجاد شفافیت در عرضه خودرو تاکید کرده و تاکید می کند. همچنین آقای توکلی لاهیجانی، مدیر کل دفتر صنایع خودرویی وزارت صنعت و معدن، می گفت افزایش شفافیت، هدف ایجاد سامانه یکپارچه است.
به هر حال، در اولین مرحله قرعه کشی سامانه یکپارچه اِشکالاتی به وجود آمد. از ابتدا قرار بود 176 هزار خودرو عرضه شود ولی بعداً گفته شد که اسم افراد منتخب اصلی و ذخیره تفکیک نشده و بعداً حدود 15 هزار خودروی دیگر به ظرفیت عرضه اضافه شد تا اعتراضات افراد رزرو از بین برود.
با وجود ادعای ایجاد شفافیت از طریق سامانه یکپارچه، این وضعیت و افزایش تعداد عرضه خودرو بعد از اعتراض افرادی که در ابتدا به عنوان برنده سامانه یکپارچه معرفی شدند، چگونه قابل تحلیل است؟

-اول گفته شد که می خواهند شفافیت ایجاد کنند ولی این موضوع، مثل این است که یک سازمان، مسئولیت حفظ امنیت را دارد در حالی که عملاً خودش باعث اختلال در امنیت می شود. مقامات وزارت صنعت و معدن، اعلام کردند سامانه یکپارچه را راه اندازی می کنند تا مشکلات موجود برطرف شود، اما خودشان در عمل صف فروش ایجاد کردند و خودشان مشکلاتی را به وجود آوردند.
اگر فرض کنیم شرکت خودروساز در زمان فروش، شفافیت نداشته است، اما این که مقامات وزارت صنعت و معدن، چند روز با تاخیر اسامی برندگان قرعه کشی سامانه یکپارچه را اعلام می کنند، عدم اطمینان ایجاد می کنند و موضوع شفافیت را زیر سوال می برند. اگر قرار است اتفاقات خوشایندی رخ بدهد، هر چیزی که بیان می شود، باید اجرا شود و فاصله بین حرف با عمل، باید به حداقل برسد و نه این که باز هنوز فاصله داشته باشیم.

 

 

*در اولین مرحله ثبت نام و قرعه کشی سامانه یکپارچه قرار بود 176 هزار خودرو عرضه شود ولی حدود 3 میلیون نفر ثبت نام کردند. در دومین دوره قرار بود تعداد 76 هزار خودرو عرضه شود ولی 6 میلیون نفر ثبت نام کردند. به نظر شما چرا تعداد ثبت نام کنندگان در دومین مرحله نسبت به اولین مرحله، حدوداً دو برابر شد؟

-وقتی محدودیت ایجاد می شود، همیشه به دنبال آن جذابیت هم به وجود می آید. این ایجاد محدودیت از نظر روانی، باعث می شود افراد مختلف به سمت این خودروها بروند و بخواهند آنها را فتح کنند.
وقتی بازار خودرو، محدود می شود و تعادل بین عرضه و تقاضا به هم زده می شود، معلوم است که چند میلیون نفر برای ثبت نام اقدام می کنند و تصمیم می گیرند برنده شوند و بعداً خودرو را در بازار آزاد، گران تر بفروشند.

*بعضی افراد ادعا می کردند که در زمان ثبت نام سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، نتوانسته اند مراحل پایانی ثبت نام را انجام بدهند و کد رهگیری را دریافت کنند. آیا واقعاً بروز چنین مشکلاتی حقیقت دارد و دقیقاً این نوع اِشکالات وجود داشته که باعث شده باشد تعداد کمتری در سامانه یکپارچه ثبت نام کنند؟

-بله؛ این اِشکالات در زمان ثبت نام وجود داشت و من می دانم که چند نفر از دوستان من هم برای ثبت نام تلاش کرده ولی موفق نشده بودند در سامانه ثبت نام کنند. خاطرم هست بعد از این که این نوع مشکلات به وجود آمد، وزارت صنعت و معدن به پیمانکار سامانه یکپارچه اعلام کرد که باید سرورهای سامانه یکپارچه تخصیص خودرو را تقویت کند.

*آقای منطقی، به عنوان معاون صنایع حمل و نقل وزارت صنعت و معدن، می گفت شرکت های خودرو سازی در قرعه کشی های خودشان هر 15 روز اقدام به عرضه خودرو کرده و با عرضه قطره چکانی باعث اضطراب و استرس مردم می شدند، اما در قالب سامانه یکپارچه هر 3 ماه یا 4 ماه یکبار، تعداد 200 یا 300 هزار خودرو عرضه می شود.
در حالی که آقای توکلی لاهیجانی، مدیرکُل دفتر صنایع معاونت صنایع حمل و نقل، فاصله 3 یا 4 ماهه را تکذیب کرد. ایشان طوری صحبت کرد که انگار چند هفته بعد از اولین دوره، دومین دوره قرعه کشی سامانه یکپارچه برگزار می شود.
چرا این اظهار نظرهای مختلف مقامات معاونت صنایع حمل و نقل وزارتخانه، در مورد سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، تا این حد ضد و نقیض است؟

-دقیقاً یکی از مطالبی که چندین بار مطالعه کرده یا از مردم شنیده ام، همین عدم یکپارچگی صحبت ها و رفتارهای مقامات وزارت صنعت و معدن بوده است. به هر حال همه این موارد، ایراداتی است که وجود دارد و ما می توانیم نسبت به آنها انتقاد کنیم.
واقعاً خیلی بد است که حرف های مقامات و مسئولان یک وزارتخانه و متولی امر، ثبات نداشته باشد و آنها هماهنگ نباشند. این نوع ناهماهنگی، هم به ضرر وزارتخانه و صنعت خودرو هست و هم به ضرر مشتریان. اگر این وضع ادامه پیدا کند در کنار اختلال هایی که ممکن است در سامانه یکپارچه به وجود بیاید، یک عالم ابهام برای مشتریان نیز به وجود می آید.

*در آخرین قرعه کشی اختصاصی شرکت ایران خودرو در اردیبهشت 1401، تعداد 6 میلیون و 22 هزار نفر برای 10 هزار خودرو عرضه شده ثبت نام کردند. در دوره قبل از آن هم 980 هزار نفر شرکت کرده بودند و معمولاً تعداد ثبت نام کنندگان ایران خودرو، چندین برابر ثبت نام کنندگان سایپا بود.
با این حال آقای توکلی گفت در آخرین قرعه کشی یکی از خودرو سازان، تعداد 11.5 میلیون نفر برای 50 هزار خودرو متقاضی ثبت نام کردند. از نظر شما این اطلاعات غلط چگونه ارائه شده و آیا مدیرکل وزارتخانه باید شخصاً اطلاعات دقیق را پیدا کند که اطلاعات اشتباه منتشر نکند؟

-من نمی دانم منبع اطلاعات ایشان چه بوده است.

*آقای توکلی لاهیجانی، تعداد ثبت نام کنندگان را تقریباً دو برابر اعلام کرده و آمار 11.5 میلیون نفری واقعیت ندارد.

-این نوع آمار دادن، خیلی بد است و این موضوع، در کنار ضعف های سامانه یکپارچه و ناهماهنگی های بین مدیران و مقامات وزارتخانه قرار می گیرد. نکته منفی دیگر این است که آمارهای دقیقی ارائه نمی شود. این وضع، حس بی اعتمادی را به جامعه و صنعت تزریق می کند. با توجه به این که منابع اطلاعاتی در اختیار فعالان صنعت و مشتریان نیست، ما نمی توانیم در این زمینه تحلیلی داشته باشیم.

 

 

*آمار 6 میلیون را شرکت ایران خودرو منتشر کرده و گفته تعداد 6 میلیون متقاضی در قرعه کشی اردیبهشت امسال شرکت کرده اند ولی مدیر کل وزارتخانه رقم 11.5 میلیون متقاضی را اعلام کرده است.

-تفاوت بین عدد اعلامی شرکت خودروساز و مدیرکل وزارتخانه، زیاد بوده و اتفاق ناخوشایندی است.

*به نوعی آقای توکلی لاهیجانی خواسته سامانه یکپارچه را بهتر از روش قرعه کشی اختصاصی شرکت های خودرو سازی جلوه بدهد.

-اگر می خواهند سامانه یکپارچه را بهتر جلوه بدهند، در مورد ضعف های سامانه اختصاصی شرکت ها و مزیت های سامانه یکپارچه صحبت کنند. در حال حاضر، مردم نسبت به سامانه یکپارچه، ابهامات زیادی دارند.

*در همین ماه هایی که گذشت و قرعه کشی در چارچوب سامانه یکپارچه تخصیص خودرو انجام می شد، بعضی از محصولات سایپا مشتری نداشت و در نهایت فروش آنها آزاد اعلام شد و الان بدون قرعه کشی فروخته می شوند.
در مجموع، فاصله زیادی بین قیمت درب کارخانه محصولات سایپا با قیمت بازار آزاد آنها وجود ندارد ولی فاصله قیمت درب کارخانه محصولات ایران خودرو با بازار آزاد حتی بیش از 200 میلیون تومان است و خودروهای شرکت ایران خودرو، متقاضی زیادی در سامانه یکپارچه دارد.
به نظر شما، چرا محصولات سایپا از جمله خودرو کوییک، شبیه خودروهای شرکت ایران خودرو متقاضی ندارند و از لیست قرعه کشی هم حذف شده اند؟

-دلایل مختلفی از جمله کیفیت، طراحی، مطلوبیت، جذابیت، تنوع و خدمات پس از فروش، در این زمینه تاثیر دارد و بحث ارزشمند بودن نسبت به قیمت خودرو مطرح است. اکثر کسانی که در سامانه یکپارچه ثبت نام می کنند، می خواهند بعداً این ماشین را بفروشند و به همین دلیل در زمان ثبت نام در سامانه یکپارچه، متقاضیان جذب ایران خودرو می شوند.

*هنوز بعضی از محصولات ایران خودرو در سامانه یکپارچه، پُرمتقاضی بوده و تعداد زیادی برای خرید آنها ثبت نام می کنند. با این حال، برای سومین مرحله قرعه کشی سامانه فقط 60 هزار خودرو عرضه می شود.
آیا ممکن است فرضاً با اجرای برجام، وضعیت به نحوی جلو برود که محصولات ایران خودرو همان وضعیت سایپا را پیدا کنند و سامانه یکپارچه برچیده شود؟

– در این زمینه باید بگویم که سگمنت ها (محدوده قیمتی) متفاوت است و هر کدام از این خودروها، سگمنت خاص خودشان را دارند. واردات خودرو و برجام، در شرایط فعلی و تفکر ایجاد سامانه یکپارچه تاثیری ندارد.
به دلیل این که الان پیش شرط واردات خودرو این است که خودروهای وارداتی در بورس کالا عرضه شوند. پس هنوز آن پل، وجود دارد و اگر مشتری و بازار می خواهد خودرو بخرد باید از پل وزارتخانه عبور کنند. ما باید ببینیم سیاست وزارت صنعت و معدن و سیاست شرکت خودروساز، نسبت به ارائه این نوع محصولات چگونه است.

*پس همچنان برخی خودروهای تولید داخلی به هر علتی، پُرطرفدار خواهند بود و در نتیجه سامانه یکپارچه همچنان برقرار خواهد بود و دولت نمی تواند قرعه کشی را حذف کند؟

-به نظر من، همچنان سامانه یکپارچه برقرار خواهد بود و قرار نیست این سامانه به زودی حذف شود.

 

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=28529