از تعلیق جنجالی عرضه خودرو در بورس کالا تا مافیای خودرو

اقتصادخودرو— از روزهای قبل و به طور رسمی اعلام شده بود که دومین عرضه خودرو در بورس کالای ایران در روز چهارشنبه 18 خرداد 1401 برگزار شده و محصولات تولیدی شرکت خودرو سازی بهمن (دیگنیتی و فیدلیتی)، عرضه خواهند شد.
با این حال، لحظاتی قبل از شروع عرضه در بورس کالا، خرید خودرو از طریق بورس کالا متوقف شد و بعد از تعلیق و لغو این عرضه، جمعی از فعالان و تحلیلگران بازار سرمایه، با بیانیه ای سرگشاده، نسبت به اقدام وزارت صنعت و معدن در لغو عرضه خودرو در بازار اعتراض کرده و خواستار حمایت وزارت صنعت از سهامداران شده و خواهان آن شدند که مافیای خودرو همانند بدهکاران بانکی معرفی شوند.

در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» با جواد فلاحیان که از امضاء کنندگان بیانیه اعتراض آمیز و انتقادی فعالان بازار سرمایه به تعلیق «عرضه خودرو در بورس کالا» است، لغو جنجالی این عرضه بورسی و همچنین ابهامات اولین عرضه خودرو در بورس کالای ایران بررسی شده است.
*****

*قرار بود در روز چهارشنبه 18 خرداد ماه جاری، دومین عرضه خودرو در بورس کالای ایران انجام شود. اولین عرضه خودرو در بورس کالا در 28 اردیبهشت امسال انجام شده و برخی از خودروهای شرکت خودرو سازی بهمن عرضه شده بود. این عرضه دوم متوقف شد و ساعاتی بعد، تعدادی از فعالان و تحلیلگران بازار سرمایه یک بیانیه انتقادی منتشر کردند.
جنابعالی، یکی از امضاء کنندگان این بیانیه بوده و در این بیانیه خواستار تداوم عرضه خودرو در بورس کالا شده اید. عرضه اولیه خودرو در بورس کالا، چه مزیتی داشت که در این دوره هم، جزو موافقان عرضه و فروش خودرو از طریق بورس کالا بودید؟

-در این ارتباط باید چند نکته را بیان کنم و نکته اول این است که یکی از مشکلات صنعت خودرو، این است که محصول نهایی خودروسازان، با قیمت مصوب در اختیار متقاضیان قرار نمی گیرد و اتفاقی که می افتد این است که ما به التفاوت قیمت کارخانه و بازار آزاد خودرو، به جیب دلالان و واسطه گران می رود.
در هفته های اخیر که دولت آقای رئیسی، سامانه یکپارچه فروش خودرو را ایجاد کرد، دقیقاً متوجه شدیم که برخی ثبت نام کنندگان در قرعه کشی برنده شدند ولی اسامی آنها از لیست پذیرفته شدگان حذف شد.
همین عامل سبب شد برخی اتهامات در خصوص نحوه قرعه کشی در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو مطرح شود، اما این که چرا بورس کالا یک محل مناسب برای این کار است؟ در سال های گذشته هم، همواره زمانی که یک کالا می خواسته از بازار غیر شفاف و از حالت قیمت دستوری، خارج شود و در بورس کالا عرضه شود، مخالفت هایی از طرف وزارت صنعت و معدن مطرح می شد.
برای مثال، در مورد عرضه سیمان در بورس، همین اتفاق افتاد و در مورد قیر، باز همین مخالفت ها توسط مقامات وزارت صنعت و معدن ابراز شد. در زمانی که این کالاها در بورس کالا عرضه شدند، میزان شفافیت افزایش پیدا کرد و این شفافیت به رونق آن صنایع کمک کرد. از طرف دیگر، قیمت بر اساس عرضه و تقاضا و با توجه به قیمت تمام شده، در اختیار افراد متقاضی محصول قرار می گیرد.
در زمانی که خودروی «کارا» به عنوان اولین خودرو، در بورس کالا عرضه شد، دیدیم که یک رقابت به وجود آمد و همان عرضه و تقاضا، باعث شد قیمت این خودرو، حدود 50 میلیون تومان در بازار کاهش داشته باشد.
ما اعتقاد داریم که در صنعت خودرو باید شفافیت به وجود بیاید. با برگزاری قرعه کشی خودرو و به تعبیر فعالان بازار سهام، با این لاتاری که در حوزه خودرو به وجود آوردند، خودرو با قیمت تمام شده و مصوب در اختیار افراد نیازمند و مصرف کننده واقعی قرار نمی گیرد و به همین دلیل، آنها مجبورند خودروی مورد نیاز را از بازار آزاد و با قیمت بالاتر خریداری کنند.
از طرف دیگر، سودی که قرار است توسط کارخانه تقسیم شود و به میلیون ها سهامداران برسد، در اختیار افراد دلال یا مافیایی که در این میان هستند قرار می گیرد.
ما معتقدیم اگر همه محصولات خودرویی در بورس کالا عرضه شوند، اول این که هر فردی در هر زمانی با توجه به عرضه و تقاضا، می تواند خودروی مورد نیاز را در بورس کالا خریداری کند. از طرف دیگر، سودی که به جیب مافیا و دلال می رود، در خود شرکت خودروساز صرف خواهد شد یا به سهامداران خواهد رسید.
در زمانی که پول به شرکت ها وارد شود، شرکت ها می توانند در بخش های تحقیق و توسعه خودشان سرمایه گذاری کنند. متاسفانه در حال حاضر، دو شرکت ایران خودرو و سایپا 100 هزار میلیارد تومان زیان انباشته دارند.
اگر قیمت گذاری خودرو، دستوری نباشد و قیمت بر مبنای عرضه و تقاضا تعیین شود، شاید این شرکت ها بتوانند در سال های آینده به سود سازی خوبی برسند و زیان انباشته هنگفت خودشان را جبران کنند.

 

*فرض شما این است که فقط دلالان، خودروهای تولید داخلی را از شرکت های خودروسازی خریداری می کنند. در حالی که در عمل، تعداد زیادی از مردم عادی در ثبت نام های خودرو شرکت می کنند. به چه علت، این طور فرض می کنید که فقط دلال ها خریدار بوده و پول فقط به جیب آنها می رود؟

-عمده عرضه ای که در بازار وجود دارد توسط دلالان خریداری می شود ولی به هر حال، بخشی از مردم نیز در قرعه کشی ها شرکت می کنند و ممکن است در قرعه کشی های برنده شوند.
نکته ای که وجود دارد این است که تقاضای زیادی در بازار خودرو وجود دارد و روش قرعه کشی، پاسخگوی تقاضای موجود در بازار نیست و صرفاً یک رقابت کاذب در خرید خودروها ایجاد می کند.

 

*به هر حال، عرضه خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی شرکت بهمن در دومین عرضه خودرو در بورس لغو شد و در اعتراض به لغو عرضه خودرو در بورس کالا، بیانیه 36 فعالان بورسی انتشار پیدا کرد. در این بیانیه به موضوع لاتاری ملی و اقدام غیر منتظره و تعجب برانگیز وزارت صنعت و معدن اشاره شده.
چطور شد که تصمیم به نوشتن بیانیه گرفتید و آیا همه نفرات امضاء کننده، نظرشان همین طور بود یا این که بعضی نفرات، این بیانیه را نوشته و بقیه افراد آن را امضاء کردند؟

-هر فردی که مفاد این نامه را قبول داشت اقدام به امضای آن کرد.

 

*به طور مشخص متن نهایی تهیه شده توسط چه کسی نوشته شده و این نامه را به شکل فعلی و نهایی سامان داده و مکتوب کرده است؟

-متن اولیه این نامه برای افراد دیگر فرستاد شد و گفته شد که آیا این متن را قبول دارید یا نه. برای مثال، من اعلام کردم که متن آن را قبول دارم.

 

*در اولین عرضه خودرو در بورس کالا، ایراداتی وجود داشت و مثلاً عرضه خودرو بیش از تعداد مشتریان بوده است. آن حالت، برای شما مطلوب است که تعداد خودرو بیش از مشتریان و متقاضیان باشد؟

-وقتی که عرضه در بازار، زیاد باشد عملاً این وضع باعث می شود قیمت محصول پایین بیاید. در نتیجه، مورد خاصی در این زمینه وجود نداشته است. اتفاقاً ما نیاز داریم که میزان عرضه در بازار زیاد باشد. در زمانی که خودرو سازان بتوانند در بورس کالا، عرضه زیادی داشته باشند قیمت پایین تر می آید و قیمت ها کاهش پیدا کند.
هدف همیشه این است که رقابت به یک رقابت کاذب تبدیل نشود و قیمت ها به طور کاذب بالا نرود. هدف اهالی بازار این است که محصول تولید شده با قیمت معقول به دست مصرف کننده برسد. هر چقدر هم، خودرو سازان بیش تر عرضه کنند، به نفع مردم است.
برای مثال، اگر یک خودرو 800 میلیون تومان قیمت گذاری شده و تقاضا برای آن در بازار وجود نداشته باشد، ممکن است در روزهای آینده قیمت 700 میلیون تومان را تعیین کنند که بازار به خرید رغبت پیدا کند.

 

*در همان عرضه خودروهای وانت «کارا» قرار بوده تعداد 250 دستگاه کارا تک کابین و تعداد 650 دستگاه کارا دو کابین عرضه شود ولی در مجموع 103 دستگاه فروخته شد. اگر همه آنها عملاً عرضه می شد قاعدتاً باید قیمت آن خودروها پایین تر می رفت؟

-این موضوع را باید از بورس کالا پیگیری کنید که میزان عرضه چه تعداد بوده است. خودروی کارا، خودرویی بوده که مصرف عمومی زیادی ندارد.

 

*برخی از امضاء کنندگان بیانیه منتشر شده، این موضوع را مطرح می کنند که عرضه خودروی کارا در بورس کالا موفق بود و باعث کاهش 50 میلیون تومانی این خودرو در بازار شد. در این بیانیه هم تاکید شده که با عرضه این خودرو در بورس کالا، قیمت آن در بازار آزاد حدود 50 میلیون تومان کاهش پیدا کرد.

-در آن مقطع زمانی که این خودرو در بورس کالا عرضه شد، این مقدار کاهش اتفاق افتاد.

 

*با این حال اتفاقی که افتاده این است که در 25 اردیبهشت قیمت کارخانه تک کابین این خودرو 255 میلیون تومان بوده ولی در 26 اردیبهشت قیمت کارخانه به 291 میلیون افزایش داده شده. در بورس کالا هم که عرضه شده با قیمت 291 میلیون تومان به فروش رفته است. قیمت پایه عرضه این خودرو در بورس کالا، همین 291 میلیون تومان بود.
قیمت کارخانه خودروی دو کابین کارا در روزهای قبل از عرضه در بورس از 268 به 301 میلیون افزایش داده شده بود. این افزایش بیش از 30 میلیون تومانی، دو روز باقی مانده به عرضه این خودروها در بورس کالا، کار درستی بوده است؟

-بورس کالا اعلام می کند که به چه قیمتی عرضه می شود. البته ما اعتقاد داریم که این عرضه ها نباید با فاصله زمانی زیاد عرضه شود، یعنی با توجه به تولیدی که کارخانه ها و شرکت های خودروساز انجام می دهند، باید عرضه این خودروها در بورس به طور مداوم انجام شود.
در چند سال گذشته، حتی خودرو با اقساط دو یا سه ساله فروش می رفت و همین وضع باعث می شد که مشتری هر وقت به نمایندگی های خودروسازان یا شرکت های خودرو سازی مراجعه می کردند، همان موقع خودرو را تحویل می گرفتند ولی الان وضعیت طوری شده که بحث بر سر قیمت گذاری خودرو است.
الان یکی از مشکلات عمده ای که وجود دارد شکاف قیمتی است که بین قیمت بازار آزاد و قیمت درب کارخانه وجود دارد. هر جا که اختلاف قیمت فاحش وجود داشته باشد، قطعاً سوداگرانی در این میان فعالیت می کنند.
ما این وضع را قبلاً و در زمانی که در بورس کالا، آهن عرضه شده را با نرخ دلار 4200 تومانی قیمت گذاری می کردند، دیده بودیم. این وضع، در دوره های مختلف و در مورد محصولات مختلف وجود داشته ولی ما معتقدیم که قیمت باید به نقطه تعادلی خودش برسد.

 

*نقطه تعادلی از نظر شما بیش از قیمت درب کارخانه است؟

-در نقطه تعادلی، هم عرضه مناسب انجام می شود و هم تقاضای مناسب وجود دارد. هر وقت یک تفاوت در این حوزه ایجاد شود، باعث افزایش قیمت می شود یا این که باعث کاهش قیمت می شود.

 

* به طور کلی در بورس کالا، بحث عرضه عمده هر کالا مطرح است و نه عرضه جزئی و موردی. همزمان با عرضه خودروهای کارا در بورس، مقدار 69 هزار تُن خاک روی و 45 هزار تُن میلگرد عرضه شد. عرضه 850 دستگاه خودروی کارا هم انجام شد.
همیشه این بحث مطرح می شود که خودرو باید به مصرف کننده نهایی فروخته شود و نه به دلالان. با توجه به موضوع کلی فروش خودرو به مصرف کننده، آیا حتماً باید خودرو در بورس کالای ایران و در کنار همین کالاها و موادی مثل خاک روی و میلگرد، عرضه و فروخته شود؟

-ما مصوبه مجلس داریم که در آن تاکید شده همه کالاها باید در بورس کالا عرضه شوند. فلسفه راه اندازی بورس کالای ایران، همین ویژگی شفافیت آن بود و در این سال ها، اکثر شرکت ها محصولات خودشان را وارد بورس کالا کردند.
هر چند که ممکن است در ابتدا مخالفت هایی به وجود بیاید ولی این بازار، بازاری است که مصوبه مجلس را دارد و خودرو هم از آن مستثنی نیست. وقتی که یک وضعیت خاص در بازار خودرو وجود دارد و تقاضای کاذب شکل گرفته، عرضه خودرو در بورس کالا کارساز خواهد بود.
این تقاضای موجود در بازار خودرو، به خاطر این است که قیمت ها، قیمت های تعادلی نیست. حتی کسانی که خودرو هم دارند حاضرند با یک کد ملی یا با هر روشی، یک خودرو بخرند که با فروش آن در بازار آزاد، سود کسب کنند.

 

*در کدام کشور، خودرو در بورس آن عرضه می شود؟

-ما نمی توانیم معیار خودرو در ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم. در کشورهای توسعه یافته از جمله آمریکا، فروش خودرو به صورت رِنت (اجاره) است. به این صورت که مشتری، یک خودرو را به مدت 4 یا 5 سال اجاره می کند و پول آن رد آن 4 یا 5 سال پرداخت می کند. بعد از آن مدت، خودرو را به همان شرکت تحویل داده و خودروی جدید تحویل می گیرد.
اکثر افرادی که در خارج از کشور هستند به این سبک کار می کنند. در کشورهای دیگر که واردات آزاد است و افراد می توانند هر خودرویی را خریداری کنند، عملاً افراد، خودشان را برای خرید خودرو، به آب و آتش نمی زنند.
در کشورهای دیگر، خودرو سازان مختلف التماس می کنند که مردم از آنها خودرو بخرند. اینقدر رقابت در آن کشورها زیاد است که نیاز نیست خودرو در بورس کالا عرضه شود.

 

*در روز 17 اردیبهشت آقای حسن اله یاری از مقامات سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان (زیرمجموعه وزارت صنعت و معدن)، نامه ای رسمی به مدیر عامل بورس کالای ایران نوشته و تاکید کرده بود به خاطر مصوبات ستاد تنظیم بازار کشور، عرضه خودرو در بورس کالا انجام نشود.
به نظر شما چرا در آن زمان، بورس کالای ایران به نامه این مقام وزارت صنعت و معدن بی توجهی کرده و عرضه خودرو را در روز 28 اردیبهشت امسال اجرایی کرد؟

-این سوال را باید از مسئولان بورس کالا بپرسید. ما متولی بورس کالا نیستیم که الان نظر بدهم چرا این کار را انجام نداده است.

 

*در همین بیانیه ای که خودتان منتشر کردید نوشته اید که اقدام وزارت صنعت و معدن برای متوقف کردن عرضه خودرو در بورس کالا، غیر منتظره و تعجب برانگیز بوده است.
با توجه به این که در نامه 17 اردیبهشت وزارت صنعت و معدن خواسته شده بود که عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود، به چه علت تاکید کردید که وزارت صنعت و معدن، اقدام غیر منتظره انجام داده است؟

-اقدام غیر منتظره این بود که سه هفته قبل، آگهی دومین عرضه خودرو منتشر شده بود و عملاً در صبح روز چهارشنبه 18 خرداد که باید عرضه خودرو انجام می شد، این عرضه متوقف شد.
بر اساس آمارهایی که وجود دارد تعداد 7500 نفر در بورس کالا حساب باز کرده و برای خرید خودرو در بورس کالا اقدام کرده اند. همچنین 1500 نفر حساب وکالتی باز کرده اند که یکی از الزامات خرید خودرو در بورس است و پیش پرداخت را انجام داده اند. با این حال، عرضه خودرو در صبح همان روز عرضه (چارشنبه 18 خرداد 1401) متوقف شد و این کار، غیر منتظره بود.

 

*بالاخره مقامات وزارت صنعت، در روزوهای قبل از اولین عرضه خودرو در بورس کالا، خواستار توقف این عرضه شده بودند. آقای منطقی، معاون صنایع حمل و نقل وزارت صنعت و معدن هم، در روز سه شنبه 17 خرداد جاری، طی نامه ای به مدیر عامل بورس کالا، خواستار توقف عرضه خودرو شده بود.
به هر حال، مسئولان بورس کالا می توانستند یک روز قبل از زمان عرضه، توقف آن را به سرعت اعلام کنند تا اعلام توقف در لحظات قبل از زمان اعلام شده عرضه نباشد. این وضع نشان می دهد که به هر صورت کوتاهی از طرف بورس کالا اتفاق افتاده است.

-به هر حال، کسانی که می خواهند در بورس کالا فعالیت کنند از روزهای قبل اقدام می کنند و باز کردن حساب های وکالتی در بورس کالا، یک هفته تا 10 روز زمان می برد.

 

*گفته شده که مشتریان و متقاضیان علاقه مند به شرکت در بورس کالا، یک سوم مبلغ خودرو را واریز کرده اند. آیا واقعاً این واریز وجه اتفاق افتاده است؟

-کارگزاری های بورس کالا، آمار این واریزی ها را دارند ولی تعداد 1500 نفر حدود 30 درصد وجه خودرو را به حساب واریز کرده اند.

 

*آقای منطقی در نامه 17 خرداد ماه جاری که توقف عرضه خودرو را در بورس کالا خواستار شده، گفته این موضوع مصوبه شورای عالی سران قوا بوده و قیمت گذاری خودرو به وزارت صنعت و معدن و ستاد تنظیم بازار کشور واگذار شده.
در نامه آقای اله یاری (مدیر کل سازمان حمایت از مصرف کنندگان) در 17 اردیبهشت امسال، فقط به موضوع مصوبه ستاد تنظیم بازار کشور اشاره شده بود. آیا مشخص است که دقیقاً کدام نهاد این مصوبه را وضع کرده است؟

-در این زمینه شائبه هایی به وجود آمده و گفته می شود این مصوبه، مصوبه سران قوا بوده. بالاخره این تناقض هایی است که وجود دارد و ما از پشت پرده آن خبر نداریم.

 

*بعد از نامه آقای منطقی به مدیر عامل بورس کالا، در ادامه آقای نوروزپور مدیر بازرسی و امور اعضاء بورس کالا در 18 خرداد، به شرکت های کارگزاری نامه نوشته و با اشاره به مصوبه سران قوا و ابهامات حقوقی، به کارگزاری ها اعلام کرده که عرضه خودرو در بورس تعلیق می شود.
اینقدر آقای نوروزپور، عجله داشته که به طور دقیق ننوشته تا زمان رفع ابهام تعلیق می شود و نوشته تا زمان ابهام تعلیق می شود. جنابعالی در مجموع فکر می کنید بورس کالا، دوباره متولی عرضه خودرو بشود یا این که عرضه خودرو در بورس کالا به طور کامل منتفی شد؟

-در نامه ای که به کارگزاری ها نوشته شده، عرضه خودرو منوط به تصمیم گیری شورای عالی بورس اعلام شده. البته اگر حتی یک درصد احتمال بدهیم که سران قوا در این زمینه مصوبه داشته اند، تصمیم گیری شورای عالی بورس فرمالیته خواهد بود و عملاً تاثیر ندارد.

 

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=22774