چگونگی تبدیل شدن کشور چین به «غول» خودروسازی دنیا/ الزامات موفقیت ایران در معرکه تولید «خودروهای چینی»

اقتصاد خودرو– کشور چین به بزرگترین تولید کننده و غول خودرو سازی دنیا در سال های اخیر تبدیل شده و بیش از 30 درصد خودروهای تولید شده در سال 2021 میلادی، در این کشور به عنوان دومین اقتصاد برتر دنیا تولید شده است.
از سوی دیگر، شرکت های خودرو سازی ایران با شرکت های خودرو سازی چینی همکاری داشته و دارند و در سطوح مختلفی، این همکاری برای مونتاژ خودروهای چینی برقرار شده.
بر این اساس و به دلیل شرایط تحریمی و در غیاب شرکت های بزرگ خودرو سازی دنیا، فقط شرکت های خودرو سازی چینی با ایران همکاری دارند. به همین دلیل، محصولات چینی به وفور در بازار ایران به چشم می خورد و این وضع در سال های اخیر، شدت پیدا کرده است.
در ارتباط با موفقیت کشور چین و شرکت های چینی در حوزه تولید خودرو و الزامات موفقیت در همکاری شرکت های ایرانی با شرکت های چینی، «اقتصاد خودرو» با دکتر جواد مرزبان راد – استاد دانشگاه و کارشناس صنعت خودرو- گفت و گو کرده که متن کامل آن را می خوانید.
پیش از این و در همین زمینه، اقتصاد خودرو با مهدی دادفر، گفت و گو کرده و آن گفت و گو (با تیتر: دلایل جولان دادن «خودروهای چینی» در بازار ایران؟ ) در 25 خرداد 1401 منتشر شده بود.
*****

*بیش از 100 سال است که خودرو سازی در دنیا شروع شده و اولین خودروها در کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا، تولید شده. بعداً در کشورهای دیگر هم تولید خودرو شروع شد و حتی ژاپن جزو کشورهای پیشگام در صنعت خودرو سازی نبوده است.
در وضعیت فعلی، تکنولوژی خودرو چه ویژگی هایی دارد و شرکت های بزرگ و مطرح دنیا چگونه این تولیدات را انجام می دهند؟

-در کشورهای آمریکا و اروپایی، قدمت صنعت خودرو بیش از 120 سال است. این نوع کشورها فرآیند تولید خودرو را از پایه شروع کرده اند و به مرور زمان، تکنولوژی ها پیشرفت کرده است. به طور طبیعی، شرکت هایی که در صنعت خودرو قدمت دارند، پیشگام هستند.
در نتیجه، کیفیت خودروها و تکنولوژی ای که این شرکت به کار می گیرند جلوتر از بقیه کشورها و شرکت های دیگر است. در عین حال، در 20 تا 40 سال گذشته، بعضی کشورهای دیگر به صنعت خودرو ورود کردند و تمهیداتی را به کار گرفته و با ارتباطی که برقرار کردند یا از طریق جوینت ونچر (شرکت مشترک) که با شرکت های بزرگ خودرو سازی دنیا داشتند، توانستند سرعت پیشرفت شان را زیاد کنند و آنها هم وارد چرخه تولید خودرو و پیشرفت و پیشگامی شدند.
به عنوان نمونه می توان به شرکت های خودرو سازی کره ای اشاره کرد که سرعت و پیشرفت زیادی در صنعت خودرو داشته اند. همچنین کشور چین، با توجه به بازار خوبی که داشته و فروش بالایی که دارد، از تولید خودروهای بی کیفیت شروع کرد و در حوزه استاندارد تولید، در ابتدا استانداردهای سطح پایینی را در نظر گرفت.
کشور چین، برای این که بتواند تولید را ریشه دار کند، سعی کرد با استانداردهای پایین و تولید خودروهای بی کیفیت شروع کند و نسبت به تولید این نوع خودروها آسان بگیرد. هدف چین در این زمینه، این بود که چرخه تولید خودرو در داخل کشور راه بیفتد. البته چین، این شانس را داشت که تولید انبوه با تیراژ بالا داشته باشد. چون می توانست قیمت تمام شده را با تمهیداتی که داشت پایین بیاورد.
این وضع باعث شد تیراژ انبوه خودرو به کمک چین بیاید و سال به سال در چرخه تولید، کیفیت محصولات تولیدی خودش را بهتر کند و هم کمیّت تولید را ارتقاء بدهد. در سال های گذشته هم کشور چین، پُرتیراژترین تولید و فروش را در سطح کشورهای دنیا داشته است.

*کشور چین حدود 10 سال است که بالاترین تیراژ تولید را در دنیا در اختیار دارد و در این کشور و با حضور شرکت های خودرو سازی دنیا، بیش ترین خودرو نسبت به کشورهای دیگر تولید می شود. جنابعالی گفتید که کشور چین، اول به کیفیت خودروهای تولیدی توجه نمی کرد.
آیا واقعاً شرکت های چینی و نه شرکت های مشترک با شرکت های بزرگ دنیا، وضع بهتری نسبت به سال های قبل پیدا کرده اند و تغییر و تحول عمده ای در همان شرکت های چینی اتفاق افتاده است؟

-بله. چون آنها توانسته اند فروش بالایی داشته باشند، به طور طبیعی درآمد بالایی کسب کرده اند و سرعت پیشرفت شان از نظر کیفیت نیز، خیلی خوب بوده است. درست است که هنوز هم، نسبت به خودروهایی که در شرکت های پیشگام دنیا تولید می شود، عقب هستند ولی بالاخره توانسته اند از تولید خودروهای بی کیفیت، عبور کنند و با پیشرفت خوبی حرکت کنند.
به دلیل این که شرکت های چینی، هر سال مدل های جدید خودرو را عرضه می کنند و تیراژ بالای تولید دارند، می توانند هزینه قالب های صنعتی را به راحتی مستهلک کنند. برای مثال، وقتی ما یک قالب صنعتی برای تولید یک قطعه بدنه خودرو می سازیم، اگر یک میلیون قطعه از آن تولید کنیم، هزینه آن قالب صنعتی، به سرعت جبران و مستهلک می شود و قیمت قالب صنعتی، روی یک میلیون قطعه سرشکن می شود.
از این طریق، ارزش اقتصادی استفاده از آن قالب صنعتی، قابل قبول است. در برخی شرکت های خودرو سازی، وقتی یک قالب صنعتی می سازند فرضاً 5 سال طول می کشد تا آن یک میلیون قطعه خاص را تولید کنند ولی در کشور چین به دلیل این که تیراژ تولید در سطح بالایی است، آن یک میلیون قطعه را در یک سال تولید می کنند.
بنابراین، بعد از یک سال قیمت و هزینه قالب صنعتی، مستهلک می شود و می توانند به سرعت قالب عوض کنند. وقتی بتوانند قالب عوض کنند، قطعات بهتر و با کیفیت تر و با طرح های جدیدتر، تولید می کنند.
به این ترتیب، تیراژ بالای تولید به کمک شرکت های چینی آمده و می توانند هزینه ماشین آلات و قالب های صنعتی را در زمان کمی مستهلک کنند. به این شکل، انها می توانند آن قالب صنعتی اولیه را کنار بگذارند و از قالب صنعتی جدید استفاده کنند.
بر این اساس، عامل تیراژ به آنها کمک کرده که بتوانند هر سال، مدل های جدید خودرو را عرضه کنند، یعنی گاه پلت فرم های خودروها را عوض می کنند و گاهی فیس لیفت انجام می دهند. در نتیجه، سرعت پیشرفت آنها از نظر کیفی هم خیلی خوب شده.

*در کشور ما تعداد زیادی شرکت خودرو سازی فعال هستند و در این میان دو شرکت بزرگ خودرو سازی در ایران داریم. در کشور چین هم، شرکت های متعددی در حوزه خودرو سازی فعال هستند و تعدادی زیادی شرکت چینی و شرکت های مشترک مشغول تولید خودرو هستند.
در مجموع و در همه سال های اخیر، بیش از 20 میلیون دستگاه خودرو در سرزمین چین تولید شده. اگر با تعدد شرکت های ایرانی مقایسه مقایسه کنیم، آیا تعداد زیاد شرکت های خودرو سازی چین هم به ضرر صنعت خودروی چین هست یا نه؟

-به دلیل این که با تیراژ بالایی اقدام به تولید خودرو می کنند و همچنین تولیدشان را توانسته اند با تمهیداتی ارزان تمام کنند، قیمت های آنها قیمت های رقابتی است. در نتیجه، تیراژ بالای تولید خودرو، خیلی به چینی ها کمک کرده است.
چینی ها توانسته اند از تیراژ بالای تولید خودرو استفاده کنند. این وضع باعث می شود که آنها بتوانند خودروهای خودشان را به کشورهایی که چندان پیشگام نیستند و در حوزه تولید خودرو کشورهای معمولی هستند، صادر کنند.
این وضعیت باعث شده که آنها از منبع درآمدی فروش خودشان، هزینه کنند. به همین دلیل، توانسته اند هر سال کیفیت خودروهای تولیدی خودشان را ارتقا بدهند و کیفیت تولیدات جدیدشان را بالا ببرند. در مورد الان هم می شود گفت که چینی ها پیشرفت خوبی داشته اند و هر چند هنوز هم، با شرکت های پیشگام خودرو سازی دنیا فاصله دارند، اما به هر صورت روند پیشرفت آنها از نظر کیفیت، خوب بوده است.

*در کشور ما، حدود 2 دهه است که خودروهای چینی ولی با میزان داخلی سازی پایین، مونتاژ می شود. آیا در این دو دهه، تصویر ذهنی ایرانی ها نسبت به خودروهای چینی تغییر جدی کرده و الان ایرانی ها فکر می کنند که خودروی چینی، نسبتاً یک خودروی با کیفیت است؟

-اولاً موضوع تغییر تصویر ذهنی، زمان بَر است، یعنی مثلاً یک زمانی، خود ژاپن همین مساله را داشت. برای مثال، در یک دوره، یک رادیوی ژاپنی جزو رادیوهای بی کیفیت دنیا حساب می شد نسبت به رادیویی که مثلاً تولید انگلیس بود و در آن زمان کشورهایی مثل انگلیس تولیدات خوبی داشتند.
سال ها طول کشید و شاید 10 تا 20 سال زمان بُرد تا ژاپنی ها توانستند به دنیا بقبولانند که جنس های آنها، جنس های با کیفیت است.در حقیقت، به تدریج نگرش مردم دنیا نسبت به جنس ژاپنی عوض شد.
چینی ها نیز دقیقاً همین مدل را دنبال می کنند، یعنی قبلاً جنس های بی کیفیت عرضه کرده ولی توانسته اند بازار را قبضه کنند و بگیرند. وقتی که ما بازار را در اختیار داشته باشیم، در نتیجه درآمد داریم. وقتی هم درآمد داشته باشیم، می توانیم پول خودمان را صرف ارتقای کیفیت کنیم.
وقتی پول خودمان را خرج کیفیت کنیم، جنس ما بهتر می شود و این طور می توانیم در بازار، بهتر رقابت کنیم. این تغییر تصویر ذهنی به مرور اتفاق می افتد و البته از نظر روانی، نه تنها در ایران بلکه در خیلی از کشورها جنس چینی به عنوان یک جنس با کیفیت و مرغوب، شناخته نمی شود.
اصولاً چین هم، در زمانی که تولید می کند توقعات مشتریان کشورهای مختلف دنیا را در نظر می گیرد. وقتی که چین به برخی کشورها جنس می فرستد کیفیت بالاتری دارد. چون این کشورها، سطح استانداردهای بالاتری دارند.
در بعضی کشورها هم که چین راحت می تواند صادر کند، اجناس با کیفیت پایین تر صادر می کند، یا به بیان دیگر کشورهایی که واردات شان با ضوابط قوی نیست، چینی ها جنس های بی کیفیت و ارزان می فرستند.
در مورد کشور خودمان، می توانیم این طور بگوییم که بعضی خودروهای چینی، نسبتاً با کیفیت های خوب تولید می شود. البته این نوع شرکت های چینی، قبلاً قطعات مورد نیاز شرکت های اروپایی را تولید می کردند.
برخی شرکت های چینی برای این که تکنولوژی خودشان را توسعه بدهند، با شرکت های اروپایی مثل شرکت های آلمانی قرارداد بستند و آلمانی ها بخشی از کارخانجات خودشان را در کشور چین تاسیس کردند. از این طریق، شرکت های چینی توانستند تکنولوژی شرکت های آلمانی را به دست بیاورند.
این نوع همکاری ها، باعث شد الان چینی ها بتوانند با آن تکنولوژی، برای خودشان قطعه تولید کنند. وقتی که شرکت های چینی با آن تکنولوژی می توانند قطعه تولید کنند، به طور طبیعی می توانند همان قطعات را در خودروهای تولید چین استفاده کنند و کیفیت خوبی هم داشته باشند.
الان بعضی خودروهای چینی که در شرکت های ایرانی تولید می شود، نسبتاً کیفیت های خوبی دارند و مردم ایران هم نسبت به گذشته رضایت بیش تری دارند. نکته ای که وجود دارد این است که خودروهای چینی هنوز یک مقدار در خدمات پس از فروش، مساله کیفیت و بحث های تخصصی، نسبت به بعضی شرکت های باسابقه دنیا، ضعیف تر هستند.

*در سال های اخیر، در ایران ممنوعیت واردات خودروی کامل و تکمیل شده برقرار شده و اصلاً واردات خودرو انجام نمی شود. با این حال، خودروهای چینی به صورت مونتاژ و با استفاده از قطعات منفصله و وارداتی از چین، در شرکت های کرمان موتور و مدیران خودرو تولید می شود و از سالیان قبل هم خودروهای چینی در این شرکت ها تولید می شده.
با این حال، خودروهای بنزین سوز چینی، فرضاً در کشورهای اروپایی مشتری ندارد. چرا در اروپا، چنین زمینه ای برای خودروهای چینی وجود ندارد و آیا ممنوعیت واردات در ایران است و همچنین یک مقدار بالا رفتن کیفیت خودروهای چینی که این نوع خودروها در ایران مشتری خوبی دارند؟

-البته خودروهای چینی در کشورهای اروپایی هم فروش می رود ولی تیراژ آن پایین است و حتی در آمریکا هم فروش دارد ولی به طور طبیعی تیراژ آن پایین تر است. چون در آن کشورها، تنوع تولید بیش تر بوده و البته مسائل مختلفی مطرح است.
برای مثال، بحث تعرفه گمرکی مطرح بوده و به علت تعرفه ای که در ایران وجود دارد، مردم به سمت خودروهای ارزان قیمت تر سوق پیدا می کنند که خودروهای چینی است. اساساً خودرو یک محصول است که هر چقدر فاصله کشور صادر کننده تا کشور وارد کننده زیاد می شود، مشکلات صادرات آن بیش تر است.
برای مثال، چین نسبت به اروپا خیلی دورتر است تا نسبت به ایران. بر این اساس، مساله فاصله باعث می شود یکی از بازارهای هدف کشور چین، کشورهای نزدیک باشد و خُب یکی از کشورهای نزدیک به چین هم، ایران است.
از طرفی، مساله تحریم ها نیز مطرح بوده و به طور طبیعی ایران راحت تر می تواند با شرکت های چینی کار کند و شرکت های اروپایی به خاطر مسائل بانکی با شرکت های ایرانی کار نمی کنند.

*شرکت های خودرو سازی مختلفی در قاره آسیا فعال بوده و شرکت های چینی و ژاپنی، در صنعت خودرو، شهرت زیادی پیدا کرده اند. چرا شرکت های ژاپنی با ایران همکاری نمی کنند و فقط شرکت های چینی همکاری می کنند؟

-عمده و شاید حدود 70 درصد این موضوع به مسائل سیاسی برمی گردد. برای مثال، کشوری مثل ژاپن، نوکر آمریکا بوده و به اصطلاح آمریکا تا چشم غره می رود ژاپنی ها از ترس می لرزند و فرار می کنند.
این حالت، به معنی این نیست که ژاپنی ها علاقه ندارند در ایران کار کنند. اتفاقاً آنها علاقه مندند که با ایران کار کنند و حتی اروپایی ها نیز این طور هستند تا جنس های خودشان را در ایران بفروشند. با این حال، اروپایی ها دنباله روی آمریکا هستند ولی کشورهایی مثل کره جنوبی و ژاپن، اصلاً نوکر آمریکا هستند.

*با توجه به این که فقط بحث تولید خودرو هست و بیش تر نیست، آیا هیچ راهی وجود ندارد که شرکت های ژاپنی یا اروپایی، بازار آمریکا را به طور کامل ترجیح ندهند و به حضور در بازار ایران هم ادامه بدهند؟

-حجم گردش مالی که آن شرکت ها آنها با آمریکا دارند مثلاً 100 برابر ایران است. فقط بحث خودرو هم مطرح نیست و کلاً آنها به خاطر مسائل مختلف مالی، آمریکا را ترجیح می دهند. وقتی که ارتباط مالی آنها با آمریکا زیاد باشد، نگران می شوند که اگر همکاری با ایران را ادامه بدهند، آمریکا حجم مالی آنها را کم کند.
برای مثال، آمریکا به شرکت های اروپایی یا ژاپنی می گوید اگر شما با ایران همکاری کنید، ما محصولات شما را وارد نمی کنیم. به همین دلیل و در صورت همکاری با ایران، چند برابر فروشی که می توانند از بازار ایران به دست بیاورند، از بازار آمریکا از دست می دهند.
در مجموع، شرکت های اروپایی و ژاپنی ترجیح می دهند رابطه تجاری خودشان را با ایران قطع کنند. ژاپنی ها و کره ای ها نوکر آمریکا هستند. در حالی که اروپایی ها نوکر آمریکا نبوده ولی دنباله روی آمریکا هستند. بنابراین، وقتی آمریکا می گوید این کار را انجام ندهید آن شرکت ها با ایران همکاری نمی کنند. البته فقط مساله صنعت مطرح نیست و مساله، مساله سیاسی هم مطرح است.

*در سال 2021 میلادی، سه شرکت برتر خودرو سازی که بیش ترین تولید و فروش را در چین داشته اند، شرکت های «فولکس واگن»، «تویوتا» و «هوندا» بوده اند. فولکس واگن که بیش ترین تولید و فروش را در چین داشته توانسته تعداد دو میلیون و 165 هزار خودرو را در چین به فروش برساند و تویوتا تعداد یک میلیون و 656 هزار خودرو در چین تولید کرده و فروخته است.
در رتبه چهارم، شرکت چینی «جیلی» قرار داشته است که حدود یک میلیون خودرو تولید کرده است. چرا سه شرکت برتر تولید کننده در چین، خارجی بوده و بیش ترین فروش را در آن کشور داشته اند و شرکت های چینی نتوانسته اند رتبه های بالاتر را کسب کنند؟

-این موضوع به سیاست کشور برمی گردد و اگر شرکت فولکس واگن فروش خوبی در چین دارد، قطعات این خودروها را نیز در چین تولید می کند. فولکس واگن یک شرکت آلمانی است ولی چون تولید قطعات در کشور چین ارزان تمام می شود و پول کارگر ارزان است، قطعات مورد نیاز را در چین تولید می کند.
این وضع باعث می شود شرکت فولکس واگن، مثلاً یک خط تولید خودرو را در چین راه اندازی کند.

*آیا شرکت های بزرگ دنیا که در کشور چین فعالیت دارند، نسبت به شرکت های خودرو سازی چینی، کارآمد عمل می کنند؟

-در این زمینه می توانم بگویم که شرکت های بزرگ دنیا پیشگام تولید بوده و فرضاً شرکت فولکس واگن ممکن است از یک شرکت چینی، یک میلیون دلار ایربگ بخرد ولی به جای این که یک میلیون دلار بدهد، مثلاً 2 هزار دستگاه خودروی کامل فولکس واگن تحویل می دهد.
با این حساب، هم فولکس واگن جنس خودش را صادر کرده و فروش آن هم به بازار تشنه چین تضمین شده. در حقیقت، با این کار یک بازی بُرد- بُرد اتفاق افتاده و بازار چین هم کشش این نوع کارها را دارد.

* به هر حال، اکثر شرکت های خودرو سازی ایران با شرکت های چینی همکاری می کنند. چشم انداز صنعت خودروی چین و در ادامه وضعیت همکاری ایران با شرکت های خودرو سازی چینی را چگونه پیش بینی می کنید؟

-الان از نظر تیراژ و میزان مشارکت، همکاری ما با شرکت های چینی رو به توسعه بوده و مشارکت با شرکت های مختلف چینی در حال زیاد شدن است. در قالب قرارداد 25 ساله ایران با چین، اگر با کشور چین به درستی همکاری شود، روابط ما می تواند توسعه خوبی داشته باشد.
با توجه به این که صنعت خودروی چین، با تیراژ بالایی تولید می کند و درآمدزا شده، این درآمد را صرف کیفیت می کند. حتی الان برخی شرکت های چینی، سهامدار برخی دانشگاه ها شده اند.
در مجموع، شرکت های چینی در حال توسعه هستند ولی وقتی ایرانی ها می خواهند با چینی ها کار کنند، باید سعی کنند تکنولوژی را از آنها بگیرند و به ایران وارد کنند و فقط محصول کشور ما وارد نشود. شرکت های ایرانی، باید تکنولوژی شرکت های چینی را در ایران توسعه بدهند تا ایران صرفاً مصرف کننده کالای چینی نشود.
در 20 تا 30 سال اخیر، پیشرفت چینی ها زیاد و شدید بوده و به تکنولوژی های زیادی دست پیدا کرده اند. ایران می تواند از پیشرفت آنها بهره ببرد و ایرانی ها باید دقت کنند و اگر این طور عمل نکنند ایران فقط مصرف کننده جنس چینی می شود.
در این حالت، چینی ها پیشرفت خودشان را خواهند داشت و کشور ما صرفاً مصرف کننده می شود و به این ترتیب از طریق همکاری با چینی ها، چیزی نصیب شرکت های ایرانی نمی شود.

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=24190