در شرایط تحریم، «بین المللی» بودن نمایشگاه های تخصصی صوری است/ نقش صنعت نمایشگاهی در ارتقای صنعت خودروی ایران؟

اقتصاد خودرو– تا پیش از شیوع ویروس کرونا چه در ایران و چه در کشورهای دیگر، نمایشگاه های تخصصی مختلفی برگزار می شد و هر چقدر یک نمایشگاه اعتبار و شهرت بیش تری داشته باشد، گردش مالی بیش تری خواهد داشت و قبل از هر چیزی برگزار کنندگان آن به درآمد بیش تری می رسند.
در کشور ما و در دوره قبل از شیوع کرونا، انتقادات زیادی نسبت به کیفیت پایین نمایشگاه های مختلفی که برگزار می شد مطرح بود. در دوره شیوع کرونا، کلاً برگزاری نمایشگاه های تخصصی، به طور کامل متوقف شد و دوباره برگزاری نمایشگاه های مختلف از جمله نمایشگاه های تخصصی خودرویی از سر گرفته شده است.
در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» با علیرضا عاجزی (فعال صنعت نمایشگاهی)، کیفیت برگزاری نمایشگاه های تخصصی در ایران و نحوه کمک برگزاری صنعت نمایشگاهی به ارتقای صنایع مختلف و به طور خاص صنعت خودروی ایران، مورد کند و کاو قرار گرفته است.
*****

*در دوره قبل از شیوع ویروس کرونا، هر ساله نمایشگاه های تخصصی مختلفی در کشور ما برگزار می شد و صنعت نمایشگاهی فعال بود. به نظر شما، به عنوان فعال صنعت نمایشگاهی، در دوره، قبل از شیوع کرونا وضعیت صنعت نمایشگاهی ایران چطور بود و فعالان این حوزه چقدر از فعالیت در این صنعت رضایت داشتند؟

-ما صنعت نمایشگاهی را در چند سال اخیر باید از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار بدهیم که یک جنبه مربوط به دوره قبل از شیوع کرونا و بعد از شیوع آن است. در روزها و سال های قبل از شیوع کرونا و به طور خاص در سال های 1395 و 1396 که توافق برجام در حال اجرا بود، صنعت نمایشگاهی به یک رونق و رشد خیلی خوب رسید و برگزاری نمایشگاه ها یک جایگاه ویژه یپدا کرد.
البته نمایشگاه، همیشه جایگاه ویژه خودش را داشته و دارد. اساساً نمایشگاه به عنوان یکی از مهم ترین و اصلی ترین ابزارهای توسعه اقتصادی، توسعه صادرات و رونق تولید در کشور شناخته می شود. همچنان هم نمایشگاه، به عنوان مهم ترین ابزار بازاریابی و توسعه بازار، نزد همه فعالان و متخصصان جایگاه خاصی دارد.
متاسفانه در ایام شیوع ویروس کرونا در سال 1398 تا 1400، شرایط نامناسبی برای صنعت نمایشگاهی به وجود آمد. در حالی که حاکمیت و دولت باید نگاه ویژه ای به این صنعت داشته باشند، اما در عمل آن نگاه حمایتی وجود نداشت و حمایت لازم از این صنعت به عمل نیامد. در ایام شیوع کرونا، حمایتی در خور شأن صنعت نمایشگاهی از مجریان و برگزار کنندگان نمایشگاه ها اتفاق نیفتاد، اما بالاخره توان حمایت همین قدر بود و در همین حد توانستند از این بخش و حوزه حمایت کنند.
ما فعالان صنعت نمایشگاهی، نیاز به حمایت های بیش تری داشتیم ولی متاسفانه این نوع حمایت ها انجام نشد و با تعطیلی های پشت سر هم نمایشگاه ها رو به رو بودیم. در آن زمان، دیدگاه کارشناسی در حوزه ستاد ملی مقابله با کرونا وجود نداشت. در دولت آقای رئیسی، یک مقدار کارها تخصصی تر و ویژه تر پیش رفته و از تعطیلی نمایشگاه ها جلوگیری کرده اند.
در این اواخر، برگزاری نمایشگاه ها، با شرایط مناسب تر و رعایت پروتکل های بهداشتی، امکانپذیر شد. به هر حال، آن دوره گذشت، اما آن دوره برای فعالان صنعت نمایشگاهی، به سختی و دشواری گذشت و به دوره زمانی بعد از شیوع گسترده کرونا رسیدیم. البته همچنان با این موضوع، دست و پنجه نرم می کنیم و اخیراً وضعیت برخی شهرها از نظر شیوع کرونا به حالت هشدار و قرمز رسیده اند و شروع پیک هفتم شیوع کرونا اتفاق افتاده است.
به هر حال، شیوع کرونا برای نمایشگاه ها خطرناک بوده و امیدوارم آسیب جدی به صنعت نمایشگاهی وارد نشود. بعد از همه گیری کرونا، نمایشگاه ها یک مقدار رشد کرده اند و الان وضعیت مناسبی در این حوزه وجود دارد. استقبال مردم و فعالان اقتصادی از نمایشگاه های اخیر خوب بوده و شرکت ها بعد از دو سال وقفه در برگزاری نمایشگاه ها، به خوبی از نمایشگاه های برگزار شده استقبال می کنند.

*نمایشگاه های تخصصی برگزار می شود تا قابلیت های صنعتی و توانمندی های موجود معرفی شود و نیاز مشتریان شناخته شود. در قالب نمایشگاه های تخصصی، تبلیغات و خرید و فروش هم عملی می شود. در دوره قبل از کرونا، نمایشگاه های زیادی در ایران برگزار می شد و در همان زمان انتقاد می شد که ما گرفتار کمیّت و تعدد برگزاری نمایشگاه ها شده ایم و این اعتقاد وجود داشت که نمایشگاه ها باید کیفیت پیدا کنند.
به اعتقاد شما، در آن دوره برگزاری نمایشگاه ها تا چه حد بر حوزه های مختلف صنعتی و اقتصادی، تاثیر مثبت داشت و به طور خاص در حوزه صنعت خودرو، چه تاثیری داشت و آیا برگزاری نمایشگاه ها واقعاً باعث ارتقای صنعت خودرو شد؟

-اگر صادقانه بخواهم به این موضوع پاسخ بدهم، باید بگویم خیر. چرا که در همه بخش ها، مشکل برنامه ریزی جدی و درست و درمان برای بخش های مختلف داریم. در سالیان گذشته، سالیانه بالغ بر 600 عنوان نمایشگاه در کشور برگزار می شد و حتی در یک شهر مثلاً 100 هزار نفری هم، بر برگزاری نمایشگاه خودرو اصرار می شد.
در صورتی که در چنین شهری، اصلاً نیاز به برگزاری نمایشگاه خودرو وجود ندارد و ظرفیت لازم در این شهرها برای این کار وجود ندارد. شاید اصلاً نیازی به چنین نمایشگاه هایی در اینگونه شهرها نباشد ولی متاسفانه تعدد نمایشگاه ها در آن دوره، یک مقدار آسیب به صنعت نمایشگاهی زده بود.
موضوع مهم تر این است که بعد از خارج شدن آمریکا از توافق برجام و شروع دوباره تحریم های یک جانبه علیه ایران، این وضع موجب ضرر و زیان صنعت نمایشگاهی شد. ما جدا از مشکلات ناشی از تحریم ها، مشکل تعدد نمایشگاه های مختلف را در این سال ها داشته ایم.
معمولاً برای همه نمایشگاه ها، یک پسوند «بین المللی» انتخاب می کنند، اما در شرایط، بخش بین المللی نمایشگاه ها از بین رفته است. اصولاً نمایشگاه ها، یک ابزار برای توسعه بازارهای بین المللی است و اگر ما با دنیا در زمینه توسعه این نوع برنامه ها ارتباط نداشته باشیم، دچار مشکل می شویم.
وقتی که ارتباطات ما با کشورهای دیگر دچار وقفه شود، به طور طبیعی نمایشگاه ها نیز کارایی خودشان را نخواهند داشت. نمی گویم نمایشگاه کارایی قطعی نداشته اند، اما بالاخره یک موقع ممکن است توقع بازدهی و کارایی مثلاً 80 درصدی یا 90 درصدی و نه 100 درصدی داریم. در حالی که در برخی موارد، بازدهی و کارایی نمایشگاه ها در سطح 50 درصد و 60 درصد است و شاید در برخی حوزه ها، حتی کارایی کمتر از این مقدار در برگزاری نمایشگاه ها وجود دارد.
در برخی حوزه ها و با توجه به برگشت تحریم ها و وجود این نوع مشکلات، کلاً با تعطیلی نمایشگاه رو به رو شدیم و وضعیت بلاتکلیفی به وجود آمد. در نتیجه، ما مجبور شدیم برخی نمایشگاه ها را برگزار نکنیم و این نمایشگاه ها تعطیل شدند.
در مجموع، با همه این مشکلات همچنان نمایشگاه ها مهم ترین ابزار شناخته می شوند و مهم ترین راه برای عرضه توانمندی ها هستند. به هر حال، باید اهمیت ویژه ای به برگزاری نمایشگاه ها داده شود ولی متاسفانه این طور نبوده و مشکلات مختلف که برای بخش های دیگر وجود دارد، برای این صنعت نیز وجود دارد.

*شرکت های فعال در حوزه نمایشگاه، در عمل نمایشگاه های مختلف را برگزار کرده و مجری برگزاری آنها هستند. در این دوره که به خاطر شیوع کرونا نمایشگاه برگزار نمی شد، آیا فرضاً فعالان صنعت نمایشگاهی تغیییر شغل دادند یا این که سعی کردند با کمترین هزینه ادامه فعالیت بدهند؟

-تعداد زیادی از فعالان صنعت نمایشگاهی، کار و شرکت های خودشان را تعطیل کردند، اما بخش دیگری از این صنعت، همچنان به کار خودشان ادامه داده و سعی کردند پایداری خودشان را حفظ کنند تا از این شرایط خارج شویم.
در سال های اخیر، شرایط خاصی به خاطر شیوع کرونا به وجود آمد ولی همه می دانستیم که پایان این شرایط سخت فرار می رسد. ما در مجموعه خودمان، به همین صورت ادامه دادیم و به اصطلاح به صورت دست و پا شکسته و فقط با یک یا دو نمایشگاه در سال فعالیت کردیم.
ما قرار بود در سال 1400، تعداد 14 نمایشگاه را برگزار کنیم، اما در عمل نتوانستیم اکثر آنها را برگزار کنیم. آن نمایشگاه هایی هم که برگزار کردیم در مواقعی بود که پیک کرونا فروکش کرد. به هر حال، شرکت های فعال زیادی در این صنعت بودند که به دلیل شیوع کرونا، تعطیل شدند و در نتیجه، آسیب زیادی به این صنعت وارد شد.
ما در ایران، حدود 3 تا 4 هزار نفر شغل در صنعت نمایشگاهی داشتیم و قاعدتاً باید نگاه ویژه ای به این صنعت می شد. اصولاً نمایشگاه های مختلف به طور موقتی دایر می شوند و دائمی نیستند. به طور کلی طول عمر مفید یک نمایشگاه 4 روز است.
خوشبختانه اکثر همکاران ما به این بازار و مارکت برگشته اند و کارشان را انجام می دهند. ما امیدوار هستیم از این به بعد، اتفاقات خوبی رقم بخورد تا دوباره شاهد تعطیلی ها و شرایط سخت برای برگزاری نمایشگاه ها نباشیم.

*با توجه به توقف طولانی مدت برگزاری نمایشگاه ها، ممکن است بعضی از فعالان صنعت که تجربه زیادی در صنعت نمایشگاهی داشته باشند برای همیشه از این صنعت خارج شده باشند.
در این حالت و بعد از فروکش کردن شیوع کرونا، آیا این امکان وجود دارد که به سرعت کیفیت نمایشگاه هایی که از این به بعد برگزار می شود ارتقاء پیدا کند تا مشکل کیفیت پایین نمایشگاه ها که قبل از شیوع کرونا مطرح بود برطرف شود؟

-ما نمی توانیم موضوع کرونا را تمام شده بدانیم و در مقابل، همچنین بازگشت فعالان این صنعت را قطعی بدانیم. ما الان مشکلاتی مهم تر از کرونا داریم و در حال حاضر شرایط بی ثباتی اقتصادی و جهش های ارزی را داریم و تورم حاکم بر این بخش را داریم.
حوزه خدمات نمایشگاهی، یک رسته خدماتی بوده و این رسته، به عنوان یک رسته صنفی خدماتی در کشور کار می کند. تورم در این بخش ها، بسیار بالاتر از سایر بخش ها و حوزه های دیگر است. جدا از کرونا، ما مشکلات شدیدتر از کرونا داریم و عدم ارتباط با حوزه بین الملل و عدم ارتباط با نمایشگاه های بزرگ بین المللی دنیا، باعث شده که ما آسیب ببینیم.
اساساً تا ما به یک شرایط مناسب و باثبات اقتصادی هم نرسیم، این آسیب ها نیز رفع نمی شود. شیوع ویروس کرونا، بخشی از مشکلات ما بود و الان با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می کنیم.
در شال های گذشته، شرکت های بزرگ و هلدینگ های اقتصادی مختلفی فعال بودند که سابقه زیادی در برگزاری نمایشگاه ها داشتند ولی در حال حاضر، اثری از آن شرکت ها و هلدینگ ها در نمایشگاه هایی که برگزار می شود، دیده نمی شود. چرا که آنها درگیر موضوعات مهم تری هستند و باید شرایط برای حضورشان در نمایشگاه ها فراهم شود.
به دلیل این که شرایط مناسب برای حضور این نوع شرکت ها فراهم نیست، در نتیجه نمایشگاه ها در این حوزه، دچار آسیب و مشکل خواهند شد. در سال های گذشته، در حوزه های کشاورزی، دام و طیور و صنایع غذایی، نمایشگاه های مختلفی برگزار می شد، اما در حال حاضر، ما درگیر یکی از بدترین شرایط خشکسالی در کشور هستیم.
در این حالت، این دسته از نمایشگاه ها به خاطر مشکلات محیطی زیستی و خشکسالی، رونق ندارند. چرا که در حال حاضر، کشاورزی رونق ندارد و تورم در بخش های مختلف کشاورزی وجود دارد یا در صنایع غذایی و حوزه دام و طیور نیز، همین طور است. در نتیجه، نمایشگاه های این حوزه ها، رشد کمتری خواهند داشت.
ما امیدواریم این نوع مشکلات برطرف شود. حرف من این است که علاوه بر مشکل کرونا، ما شرایط اقتصادی نامناسبی داریم و این شرایط اقتصادی نامناسب، اثرات بدتری در حوزه برگزاری نمایشگاه ها دارد.

*در اردیبهشت 1401 چهارمین نمایشگاه بین المللی خودرو، در تهران برگزار شد و پنجمین نمایشگاه در بهمن 1401 برگزار می شود. البته چهارمین نمایشگاه بین المللی تهران، قرار بود در بهمن سال 1400 برگزار شود که به خاطر کرونا برگزار نشد و برگزاری آن در امسال عملی شد.
جنابعالی، مدیر برگزاری چهارمین نمایشگاه بین المللی تهران بودید. با توجه به این شرکت های «سایپا» و «کرمان موتور»، به عنوان دو شرکت بزرگ خودرو سازی ایران در چهارمین نمایشگاه تهران شرکت نکردند، این برگزاری چه فایده ای داشت و آیا این نمایشگاه، واقعاً نمایشگاه موفقی بود؟

-شرکت های سایپا و کرمان موتور، فقط بخشی از صنعت خودروی ایران هستند. دو شرکت خودرو سازی در این نمایشگاه حضور نداشتند ولی 10 الی 15 شرکت خودروساز کشور در حوزه های بزرگ در نمایشگاه حضور داشتند.
اگر شرکت سایپا، در نمایشگاه خودروی تهران، حضور نداشت، شرکت ایران خودرو حضور داشت، یا اگر شرکت کرمان موتور در نمایشگاه نبود، شرکت بهمن بود. همچنین اگر شرکت مدیران خودرو در نمایشگاه حضور نداشت، گروه صنعتی ماموت، با قدرت بیش تر و فضای بیش تر در نمایشگاه حضور داشت.
متاسفانه دیدگاهی که شاید برخی افراد، به نمایشگاه ها دارند، این است که نمایشگاه ها، محل عرضه و فروش کالا بوده و محل پیدا کردن مشتری جدید است. در حالی که این نوع موارد، فقط بخشی از قابلیت های نمایشگاه است.
نمایشگاه، هزار و یک قابلیت دارد و مثلاً کمپانی های بزرگ دنیا، محصولات جدید خودشان را در نمایشگاه معرفی می کنند. در صورتی که ممکن است محصولات جدید آنها، دو سال دیگر وارد مارکت آن کشور شود یا مثلاً اگر قرار است یک محصول فناورانه یا استارت آپی یا در حوزه دانش بنیان عرضه شود و آینده این بازار را رقم بزند، این محصول جدید در نمایشگاه های تخصصی معرفی می شود.
برخی شرکت ها نیز در نمایشگاه خودروی تهران حضور پیدا کردند که همه این موارد را پوشش بدهند ولی در عین حال، پایداری خودشان را نیز نشان بدهند. در زمان برگشتن تحریم های یک جانبه علیه صنعت و تجارت ایران، افراد زیادی بودند که صنعت خودروی ایران را یک صنعت روبه نابودی و تعطیلی تلقی می کردند، ولی در مدت یک تا دو سال و با برنامه ریزی خاصی که انجام شد، دوباره خطوط تولید خودرو فعال شدند.
درست است که شرکای اروپایی شرکت های خودرو سازی ایران، فعلاً قطع همکاری کرده اند ولی شرکای چینی، هندی و ترک، سراغ شرکت های ایرانی آمده اند. در مجموع، شاید مهم ترین دستاورد نمایشگاه خودروی تهران، در شهر آفتاب این بود که نشان بدهد این پایداری در صنعت خودروی ایران وجود دارد و پاسخ به مشتریان و متقاضیان وجود دارد.
ضمن این که برگزاری نمایشگاه خودروی تهران، بدون دستاورد هم نبود. در نمایشگاه خودروی تهران، تعداد 13 یا 14 محصول جدید را معرفی کردیم و همین کار، یک دستاورد بزرگ است و در دو، سه سال اخیر که درگیر تحریم های سخت اقتصادی بودیم، این اقدامات انجام شده.
ما با این نوع کارها به دنیا و کسانی که این صنعت را رصد می کنند، اثبات کردیم که کار، فعالیت و تجارت در شرایط تحریم نیز در کشور ما ادامه دارد. همه این موارد، دستاوردهای خوبی بود و نمایندگان مجلس، وزرای دولت و مقامات دیگر از نمایشگاه خودروی تهران بازدید کردند و به نظرم بازدهی مناسب حاصل شد.

*یک نمایشگاه خودرویی هم با عنوان نوزدهمین نمایشگاه خودروهای سبک و سنگین در محل نمایشگاه های بین المللی شیراز، در همین تیر 1401 برگزار شد و جنابعالی به برگزاری این نمایشگاه شیراز کمک کرده اید. شرکت سایپا که در این نمایشگاه حضور داشته، خودروی کراس اور آریا را برای اولین به صورت عمومی و در این نمایشگاه رونمایی کرده است.
جنابعالی از برگزاری نمایشگاه های خودرویی در کلانشهرهایی به غیر از تهران دفاع می کنید. به نظر شما، برگزاری نمایشگاه در کلانشهر شیراز یا مشهد یا حتی در شهر سنندج، چه دستاوردی می تواند داشته باشد؟

-ما این نوع نمایشگاه ها را به عنوان نمایشگاه های منطقه ای می شناسیم، یعنی نمایشگاه هایی که در شهرهایی مثل مشهد، اصفهان، شیراز و تیربز یا سایر کلانشهرها از جمله اهواز، کرمان و ساری، برگزار می شود نمایشگاه های منطقه ای محسوب می شوند.
بالاخره این نمایشگاه ها، نیاز این بازار و این مارکت را تامین می کنند و جزو اهداف شرکت های حاضر در نمایشگاه ها هم هستند. هر چند که من خودم به عنوان یک برگزار کننده نمایشگاه که عنوان نایب رئیس انجمن برگزار کنندگان کشوری را هم دارم، اعتقاد دارم که نیاز نیست در هر شهر و با هر ظرفیتی، هر عنوان نمایشگاه را برگزار کنیم.

*در همین سال 1401 یک نمایشگاه خودرو در یکی از مراکز استان های کشور برگزار شده ولی به علت کمبود جای نمایشگاه، همه شرکت های خودروساز نتوانسته اند حضور پیدا کنند. یکی از مسئولان برگزاری این نمایشگاه گفته بود فضای نمایشگاه محدود بوده و امکان حضور شرکت های خودروساز دیگر فراهم نبوده و فقط شرکت های سایپا و بهمن در این نمایشگاه شرکت کردند.
وقتی که محل نمایشگاه یک مرکز استان، اینقدر محدود است، آیا این برگزار کنندگان نمایشگاه هستند که به خاطر کسب درآمد تاکید می کنند که حتماً نمایشگاه برگزار شود و آیا برگزاری نمایشگاه در این نوع نمایشگاه های کوچک مناسب است؟

-یکی از دلایلی که بنده با برگزاری نمایشگاه ها در همه شهرهای کشور مخالف هستم، همین است. به هر حال، تعداد زیادی از سایت های نمایشگاهی در شهرهای مختلف کشور تاسیس شده اند و مثلاً با 1500 مترمربع یا 2 هزار مترمربع فضای مفید نمایشگاهی، اصرار بر برگزاری نمایشگاه دارند.
در حالی که همین نوع شهرها در فاصله 100 کیلومتری شهر اصفهان قرار دارند یا فرضاً همین شهرها در فاصله 70 یا 80 کیلومتری تهران یا شیراز قرار دارند. من شنیده ام که حتی در شهر جیرفت کرمان، سایت نمایشگاه بین المللی راه اندازی کرده اند.
من اصلاً از برگزاری نمایشگاه در این نوع شهرها دفاع نمی کنم و اتفاقاً برگزاری این نوع نمایشگاه ها را به عنوان یک آسیب در صنعت نمایشگاهی تلقی می کنم. بنده، به عنوان یک برگزار کننده نمایشگاه، به این فضاهای کوچک تجاری و اقتصادی ورود نمی کنم.
به هر حال، استانی مثل اصفهان، می تواند 4 استان همجوار و همسایه خودش را که سایت نمایشگاهی ندارند پوشش بدهد. همچنین استانی مثل خراسان رضوی، همین الان استان های خراسان شمالی و خراسان جنوبی را از نظر نمایشگاهی پوشش می دهد و نیازی به راه اندازی سایت نمایشگاهی فعال در خراسان شمالی و خراسان جنوبی نداریم.
اگر در راه اندازی سایت های نمایشگاهی مدیریت وجود داشته باشد، صنعت نمایشگاهی کشور اسیب خاصی از این نظر نخواهد دید. البته در مدیریت برگزاری نمایشگاه ها در همه دنیا هم، همین طور بوده و در آلمان که مهد نمایشگاهی جهان است، در هر شهر بزرگ یا هر استان آلمان، نمایشگاه مستقل ندارد که بخواهد اقدام به برگزاری نمایشگاه کند. متاسفانه در کشور ما این نوع نگاه نسبت به برگزاری نمایشگاه تخصصی وجود دارد ولی باید یک برنامه ریزی مناسب انجام شود تا ما به یک جایگاه ویژه در صنعت نمایشگاهی برسیم.

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=25581