ارزیابی عملکرد وزیر استیضاح شده صنعت، معدن و تجارت/ استیضاح «فاطمی امین»، منجر به تقویت تولید کشور نمی شود

اقتصاد خودرو– موضوع استیضاح سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت در اواخر مهر 1401 برای بار دوم به طور جدی مطرح شد. بار اول که موضوع استیضاح این وزیر کابینه ابراهیم رئیسی در خرداد 1401 مطرح شد، اگر محمدباقر قالیباف، به عنوان رئیس مجلس، با خواهش و تمنا از استیضاح کنندگان، نمی خواست که طرح خودشان را پس بگیرند، احتمالاً در تیر ماه امسال، این استیضاح انجام می شد.
به هر رو، در روز 27 مهر 1401 و بر اساس چارچوب و مقررات داخلی پارلمان ایران، طرح استیضاح فاطمی امین، توسط هیأت رئیسه مجلس اعلام وصول شد و زمان استیضاح تعیین شده.
با توجه به این که به طور همزمان با طرح استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت، موضوع تفکیک وزارت بازرگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت، بین نمایندگان مجلس بود، در همین زمینه «اقتصاد خودرو» با دکتر هادی حق شناس گفت و گو کرده است.
حق شناس که دکترای اقتصاد دارد، سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی هم دارد. او در این گفت و گو از نتیجه تاسیس ادغام وزارت صنعت، معدن و تجارت و عملکرد فردی و کابینه ای وزیر صنعت، معدن و تجارت در حوزه های مختلف از جمله خودرو سازی گفته است.
*****

*در برنامه های پنجساله سوم و پنجم توسعه، موضوع ادغام دو وزارتخانه صنایع و معادن و بازرگانی با هدف سیاستگذاری یکپارچه و ادغام وزارتخانه ها مطرح شده بود و وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال 1390 تاسیس شد.
یکی از چالش هایی که در ماه ها و سال های اخیر ایجاد شده، همین بحث های ادغام و تفکیک این وزارتخانه است. جنابعالی که نماینده مجلس هم بوده اید راجع به ادغام دو وزارت صنایع و معادن و وزارت بازرگانی و وضعیتی که با ایجاد یک وزارتخانه واحد ایجاد شد، چه نظری دارید؟

-واقعیت این است که حوزه های مختلف صنعت و معدن و تجارت، در تشکیلاتی به نام «وزارت صنعت، معدن و تجارت»، جمع متضاد هستند. به دلیل این که هم باید از تولید کننده حمایت کنند و هم این که باید از وارد کننده حمایت کنند تحت عنوان تنظیم بازار یا هر عنوان دیگر.
در مجموعه این وزارتخانه، از یک طرف سیاست ها، باید سیاست های راهبردی جمایت از تولید باشد و مثلاً در جهت حمایت توسعه صادرات غیر نفتی باشد. از طرف دیگر، این وزارتخانه باید متولی بازار باشد تا بازار از تعادل خارج نشود و این وزارتخانه باید بازار را با واردات کالا تنظیم کند.
جمع این دو موضوع نقیض و متضاد، کار سختی است. علاوه بر این مورد، در ارتباط با بخش تجارت، باید بگویم از زمانی که ادغام این دو وزارتخانه انجام شده و وزارت صنعت، معدن و تجارت تاسیس شده، ما شاهد یک جهش در تجارت کشور نبوده ایم.
البته می دانیم اخلال هایی مثل موضوع تحریم ها یا شیوع ویروس کرونا در سال های اخیر، دو اخلال بزرگ بود که نه تنها اقتصاد ایران، بلکه حتی اقتصاد دنیا را با چالش مواجه کرد. ما متوجه تاثیر منفی این مسائل هستیم، اما واقعیت مطلب این است که آن چیزی که از تاسیس وزارت صنعت، معدن و تجارت مورد نظر بود و قرار بود با این تاسیس، هم تجارت تقویت شود و هم تولید تقویت شود، چنین هدفی محقق نشده است.
در همین سال جاری یعنی سال 1401، تقریباً می شود گفت آثار منفی شیوع ویروس کرونا به حداقل رسیده یا سهم مخرب چندانی ندارد. در هفت ماهه اول سال 1401، صادرات غیر نفتی ایران از میزان واردات این دوره، کمتر شد و تراز تجاری ایران در حوزه صادرات غیر نفتی ایران، حدود منفی 3 میلیارد دلار است.

*جنابعالی از ادغام دو وزارت صنایع و معادن و وزارت بازرگانی دفاع نمی کنید؟

-بله؛ من از ادغام آنها دفاع نمی کنم و به نظر من، تفکیک این دو بخش وزارت صنعت، معدن و تجارت، حتی می تواند به نفع بخش تولید باشد. معمولاً در اقتصاد ایران، این طور است که وقتی این نوع ادغام ها انجام می شود سیاست های تولیدی، فدای سیاست های تجاری می شود.
وقتی از کلمه تجاری استفاده می کنیم، عمدتاً منظورمان واردات است. بر این اساس، اگر وزارتخانه تفکیک می شد اقتصاد ملی، بیش تر سود می بَرد تا این که این دو وزارتخانه ادغام شده باشند. حداقل می شود عملکرد یک دهه گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت را بررسی کرد.

*از ابتدا بحث اصلی این بوده که سیاست های مربوط به صنایع و معادن و همچنین تجارت، به طور یکپارچه اخذ شود. با ادغام دو وزارتخانه، کوچک شدن بدنه دولت هم مورد توجه بود تا دولت، چابک تر شود.
به هر حال، نیروهای 2 وزارتخانه قبلی صنایع و معادن و بازررگانی در جای خودشان هستند و تعدیل نیرو اتفاق نیفتاده یا اخراج نشده اند. در این حالت که همزمان با موضوع استیضاح وزیر صنعت و معدن، بحث تفکیک مطرح شده، آیا می توان انتظار داشت یک وزارتخانه که از ادغام 2 وزارتخانه تشکیل شده و تعدیل نیرو هم اتفاق نیفتاده، کارآمد و چابک عمل کند؟

-کوچک شدن بدنه دولت به معنای این نیست که ساختار کوچک شود، بلکه ساختار باید چابک شود. برای مثال، وزارت راه و شهر سازی از ادغام وزارت راه و ترابری و وزارت مسکن و شهر سازی، تسکیل شد ولی بدنه وزارتخانه جدید یعنی وزارت راه و شهر سازی کوچک نشد.
همچنین تعداد سازمان و تعداد معاونت های وزارت راه و شهر سازی کاهش پیدا نکرد و اصلاً تعداد نیروی انسانی شاغل در این وزارتخانه جدید یا در همین وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعداد نیروها کمتر نشده.
به هر حال، تعداد سازمان ها و نیروهای شاغل در این وزارتخانه ها کمتر نشده. نکته مهم این است که کسانی که می گویند کوچک سازی بدنه دولت، منظورشان چابک سازی است. چابک سازی و ادغام دو وزارتخانه، دو موضوع متفاوت هستند.
آنچه که الان دولت با ان مواجه است، این است که حجم و بدنه دولت، سنگین است. این سنگینی بدنه دولت به معنی این است که اگر ما به جای تعداد 18 وزارتخانه، تعداد 10 وزارتخانه داشتیم، بدنه دولت سبک و چابک می شد.
این سنگینی بدنه دولت، عمدتاً به خاطر سنگینی نیروی انسانی است که در دستگاه های دولتی شاغل هستند و تحت عنوان های مختلف جذب این دستگاه ها و سازمان های دولتی شده اند. البته هر سال هم نسبت به سال گذشته، تعداد نیروی انسانی تشکیلات و بدنه دولت، زیاد می شود.
ما اگر ترکیب نیروی انسانی موجود در بدنه دولت را بررسی کنیم، می بینیم که چه از نظر کمیّت و چه از نظر کیفیت، تفاوت معنا داری با یک دهه گذذشته، ندارد

*یک انتقاد مهم از آقای فاطمی امین به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت و مطرح شدن استیضاح، موضوع بی توجهی به صنایع مختلف از جمله صنعت خودرو سازی است. یک انتقاد دیگر، در مورد انجام نشدن واردات خودروهای خارجی است.
جنابعالی در این زمینه و با در نظر گرفتن جنبه های مختلف و حوزه های متنوع این وزارتخانه، چه تحلیلی دارید؟

-به نظر من، در این استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت، راهبرد تقویت و حمایت از تولید دیده نمی شود. قاعدتاً استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت، باید باعث شود تولید تقویت شود یا این که صادرات غیر نفتی کشور تقویت شود ولی در عمل این طور نیست.
این استیضاح، یک بحث دیگر است و در اینجا فقط روی موضوع خودروسازی متمرکز شده اند. اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت هم تفکیک شده بود در صنعت خودرو، همین اتفاقات رخ می داد که امروز رخ داده است. اگر این وزارتخانه، تفکیک هم نشود همین اتفاقات رخ می داد وعملاً رخ داده است.
موضوع خودرو سازی در کشور ما، داستان دیگری دارد. به هر حال، رهبری چند سال قبل از شرکت های خودروسازی بازدید کردند و بعد از آن بازدید، به نوعی حمایت خودشان را اعلام کردند ولی اخیراً گفتند که بعضی از شرکت های خودرو سازی، سوء استفاده کرده اند.
بنابراین، در مورد حوزه خودرو باید بگویم که شاید فراتر از وزارت صنعت، معدن و تجارت، مقصر این است که خودروساز ما این وضعیت فعلی را دارد. من به همین موضوع بسنده کنم که چطور می شود خودرو تولید شود ولی این خودرو به قیمتی بالاتر از قیمت جهانی فروخته می شو، اما باز به ازای هر خودرو، شرکت های خودرو سازی، ضرر می کنند. این یک معادله عجیب و غریب است که شاید حتی در هیچ دانشکده ریاضی، نشود آن را حل کرد.

*در مجموع، جنابعالی عملکرد آقای فاطمی امین در این دوره حدوداً 14 ماهه به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت را چگونه ارزیابی می کنید؟

-من آقای فاطمی امین را در مجموعه و چارچوب وزرای کابینه می بینم. اصولاً ما یک ارزیابی فردی داریم و همچنین یک ارزیابی کابینه ای داریم. از نظر ارزیابی کابینه ای می توانم بگویم آقای فاطمی امین، شاید از معدود وزرایی است که در حوزه مربوط به خودش، فعال شده.
از نظر کابینه ای، آقای فاطمی امین، فردی است که در وزارت صنعت، معدن و تجارت و در حوزه به اصطلاح تخصصی خودش مشغول به کار شده و برخلاف برخی وزرای کابینه و دولت آقای رئیسی است. چرا که بعضی از وزرای دیگر، فضای ذهنی دیگری دارند ولی در چارچوب کابینه، در یک حوزه متفاوت کار کرده و مسئولیت گرفته اند.

*از نظر فردی، آقای فاطمی امین را چگونه ارزیابی می کنید و از نظر خودتان، چه عملکردی داشته است؟

-در مورد ارزیابی عملکرد باید بگویم که وزارت صنعت، معدن و تجارت، یک وزارتخانه سنگین بوده و طبیعی است که بهتر از ایشان هم برای وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود داشت. لذا باید برآیند ارزیابی کابینه و ارزیابی فردی، باید عملکرد آقای فاطمی امین را بررسی کنیم.
البته در حوزه های دیگر هم، دولت آقای رئیسی، بهترین ها را برای وزارت انتخاب نکرده است. در حوزه وزارت صنعت، معدن و تجارت هم، دولت آقای رئیسی همان طور عمل کرده و بهترین فرد را برای این وزارتخانه انتخاب نکرده است.

*بر اساس آمار وزارت صنعت و معدن، تولید انواع خودرو در سال 1400 نسبت به سال 1399 در حد 3 درصد کاهش یافت و به 963 هزار دستگاه رسید. همچنین بر اساس آمار این وزارتخانه، کل تولید خودروی کشور در شش ماهه اول سال 1401 در حد 6 درصد رشد داشته و به 516 هزار دستگاه افزایش پیدا کرده است.
از طرف دیگر اگر چه تولید فولاد خام در سال 1400 در حد 8 درصد کاهش داشت و به حدود 28 میلیون تُن کاهش پیدا کرد اما آمار شش ماهه اول سال 1401 نشان می دهد که19 درصد افزایش تولید اتفاق افتاده است. در نهایت، ارزیابی جنابعالی از عملکرد آقای فاطمی امین در این مدت چطور بوده و آیا در مجموع عملکرد خوبی داشته یا نه؟

-در مجموع، شاید بشود این طور گفت که آدم می تواند به او نمره میانگین به پایین بدهد. نکته مهم این است که معلوم نیست اگر آقای فاطمی امین از وزارت صنعت، معدن و تجارت برود، چه کسی جایگزین او می شود.
معمولاً هر فردی از یک مسئولیت کنار گذاشته شده، فرد بعدی که جایگزین شده، بهتر از او نبوده است. به هر حال، بنده با توجه به عملکردی که از آقای فاطمی امین دیده ام، می توانم نمره متوسط به پایین به ایشان بدهم.

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=30884