همه اتفاقات 4 مرحله عرضه خودرو در بورس کالای ایران/ چرا از خرید خودروهای «وانت کارا» و «شاهین» استقبال نشد؟

اقتصاد خودرو– اولین عرضه خودرو در بورس کالا، در کشور ما انجام شد و خودروهای وانت شرکت بهمن در اردیبهشت 1401، در بورس کالای ایران عرضه شدند. در این میان، فقط تعدادی از آنها با همان قیمت پایه تعیین شده فروش رفت. با این حال، وزارت صنعت و معدن، با این نوع عرضه در مرحله دوم آن مخالفت کرد ولی بعداً عرضه خودرو در بورس کالا ادامه پیدا کرد و چهارمین عرضه در روز سه شنبه 22 شهریور 1401 انجام شد.
در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» که با مریم هژبری نمین (کارشناس بورس کالای ایران) انجام شد چند مرحله عرضه خودروهای مختلف در بورس کالای ایران و اتفاقات مرتبط با این عرضه ها به بحث گذاشته شد که متن آن را می خوانید.
*****

*در اردیبهشت 1401 اولین عرضه خودرو در بورس کالای ایران انجام شد ولی ساعاتی قبل از شروع دومین عرضه خودرو در بورس کالا، آقای منوچهر منطقی ، معاون صنایع حمل و نقل وزارت صنعت و معدن، در روز 17 خرداد 1401، به مدیر عامل بورس کالا نامه نوشت و تاکید کرد که عرضه خودرو در بورس کالای ایران، مغایر با مصوبه شورای سران قوا و تصمیمات ستاد تنظیم بازار کشور است. این نامه نگاری باعث توقف عرضه خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی در روز 18 خرداد امسال در بورس کالا شد.
در عمل عرضه این خودروها در مرداد 1401 انجام شد و در چند هفته اخیر عرضه های بعدی خودرو اجرایی شد. به هر حال، عرضه خودرو در بورس کالا یک تجربه منحصر به فرد در جهان است. از نظر شما به عنوان کارشناس بورس کالا، اتفاقات مربوط به عرضه خودرو در بورس کالا چگونه بود و کلاً این نوع عرضه خودرو را چگونه ارزیابی می کنید؟

-به تعویق افتادن یا تعلیق شدن عرضه خودروها در بورس کالا، به دلیل مصوبه ای بود که مقامات وزارت صنعت و معدن، به آن استناد کردند ولی در مصوبه سران قوا به صراحت در این زمینه اظهار نظر نشده بود. در ادامه، نمایندگان مجلس پیگیری کردند و عرضه خودرو در داخل بورس کالا انجام شد.
رویّه عرضه های خودرو در بورس، خیلی خوب بود و استقبال مردم و مصرف کنندگان، چشمگیر بود. حتی افرادی که منتقد عرضه خودرو در بورس کالا بودند، می گفتند عرضه خودرو در بورس کالا باعث می شود دلال ها و افرادی از طرف تولید کنندگان وارد شوند و قیمت را بالا می برند. در عمل، همین افراد، مراجعه کرده و کُد بورسی از بورس کالا دریافت کردند تا خریدهای خودشان را از این طریق انجام بدهند.
این وضع به دلیل ایجاد شفافیت در معاملات بورس کالا پیش آمد. قیمت هایی که برای خودروهای عرضه شده در بورس کالا در نظر گرفته شد، پایین تر از قیمت بازار آزاد بود. از طرفی قیمت بازار در حد 10 تا 20 درصد بالاتر از قیمت خودروهای عرضه شده در بورس کالا بود.
شاید برای کسانی که مصرف کننده واقعی بودند، چندان فرق نمی کرد که فرضاً بخواهند 10 درصد کمتر از قیمت بازار آزاد بخرند. چون نیت و قصد آنها نگهداری این خودروهای عرضه شده در بورس کالا بود و قصد فروش نداشتند.
در مورد خودروی شاهین که محصول شرکت سایپا بوده و عرضه آن در روز سه شنبه 22 شهریور امسال انجام شد، دیدیم که این خودرو با قیمت پایه در بورس کالا معامله شد و استقبال چندانی از عرضه آن در بورس کالا نشد.

*سازوکار بورس کالا، این طور است که کالای خریداری شده باید به موقع و در زمان تعیین شده به مشتری تحویل داده شود. معمولاً در کشور ما اِشکالاتی در تحویل خودرو وجود دارد و خودروهای خریداری شده توسط شرکت های خودرو سازی، به موقع به مشتریان تحویل داده نمی شوند.
اگر خودروهای فروش رفته در بورس کالا به موقع به مشتری تحویل داده نشوند، همان اتفاقات معمول رخ می دهد و بورس کالا نمی تواند کاری انجام بدهد؟

-بورس کالای ایران، سازوکار و ضوابط اجرایی دارد و تمام مراحل معاملاتی در بورس کالا، تابع دستورالعمل ها، قوانین و آئین نامه ها هستند. بنابراین، در بورس کالا، کارها باید مطابق با آنها انجام شود و هیچگونه نکول (انجام نشده یک بخش از قرارداد) از آن ضوابط انجام نخواهد شد.
به همین دلیل، تضمین هایی از سوی شرکت های عرضه کننده به بورس کالای ایران، توثیق می شود. درمورد بعضی عرضه ها، بنا به تصمیم هیأت مدیره بورس ممکن است این تضامین و توثیقات از شرکت های دولتی اخذ نشود. به دلیل این که دولت، تضمین کننده آن عرضه کننده می شود.
در عمده و اکثر موارد، عرضه کنندگان ملزم به توثیق تضمین هستند. در مورد عرضه های خودرو در بورس کالا، این بدبینی وجود داشت که شاید خودرو سازان به تعهدات خودشان عمل نکنند. به هر حال، ما می دانیم در برخی خریدهایی که از کارخانه انجام می شود خودرو به موقع تحویل داده نمی شود.
البته در روز سه شنبه 22 شهریور امسال، تحویل خودروهای هایما 20 روز زودتر از موعد تحویل به خریداران انجام شد. این تحویل زودتر از موعد مقرر، امیدوار کننده و خوشحال کننده بود. همان افرادی که خودروهای خودشان را از نمایندگی شرکت دریافت کردند، قاعدتاً برای بورس کالا، تبلیغ مثبت خواهند کرد.
این خریداران، به خاطر خرید از بورس کالا، سود قابل توجهی کسب می کنند. بر اساس برآوردهایی که ما انجام داده بودیم قیمت هایما در بورس کالا، حدود 70 تا 80 میلیون تومان پایین تر از قیمت بازار آزاد بود و زمان تحویل هم روز 9 مهر 1401 است. در حالی که این خریداران، خودروهای خودشان را زودتر تحویل گرفته و در روز 22 شهریور امسال آنها را تحویل گرفتند.
البته یک تعداد از خریداران، هنوز خودروهای خودشان را تحویل نگرفته اند. بر حسب پیامکی که ارسال می شود و فرم هایی که باید تکمیل شود و اطلاعاتی که باید به نمایندگی ها برای بستن قرارداد می دادند، تحویل تعدادی از خودروهای هایما زوتر انجام شد. خوشبختانه خریدارانی که از طریق کارگزاری ما خرید خودرو از بورس کالا را انجام داده بودند و برای تکمیل مدارک خودشان اقدام کردند، تحویل خودرو را داشتند.
اگر یک شرکت خودروساز در موعد مقرر، تحویل خودرو را انجام ندهد، خریداران می توانند مطابق ضوابط بورس ایران، اعتراض خودشان را به کمیته رسیدگی به اعتراضات مشتریان بورس کالای ایران ارائه کنند. به هر حال، در چارچوب بورس کالا، حق اعتراض برای خریداران محفوظ خواهد بود.

*اولین عرضه خودرو در بورس کالا در اردیبهشت امسال انجام شد. آیا خریدارانی که از طریق بورس کالا اقدام به خرید آن خودروها کرده بودند، خودروهای خودشان را تحویل گرفتند؟

-اولین خودرویی که در بورس فروخته شد وانت کارا بود. مشتریانی که از طریق کارگزاری ما اقدام به خرید کرده بودند با حدود 2 هفته تاخیر، خودروهای خودشان را تحویل گرفتند. با توجه به این که قیمت خودروهای عرضه شده در بورس کالا، با قیمت بازار آزاد فاصله داشت، خرید آن خودروها برای مصرف کنندگان یا افرادی که خرید کردند، مطلوب بود.
این خریداران، اعتراضی از این بابت در بورس کالای ایران ثبت نکردند ولی در مورد خودروهای بعدی، باید بگویم که هنوز موعد تحویل خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی فرا نرسیده است. در مورد هایما نیز، تحویل خودروها در حال انجام است. خودروی شاهین هم روز سه شنبه 22 شهریور ماه معامله شده و باید منتظر تحویل این خودرو باشیم.

*در اولین عرضه خودرو در بورس کالا قرار بود شرکت خودرو سازی بهمن، تعداد 850 خودروی وانت تک کابین و دو کابین کارا را عرضه کند. در عمل حدود 100 دستگاه وانت و با همان قیمت پایه 291 میلیون و 301 میلیون تومان، به فروش رفت و ورقابتی در مورد خرید آنها به وجود نیامد.
چگونه هست که خبر عرضه خودرو به این صورت منتشر می شود ولی عملاً عرضه توسط کارخانه تولید کننده متوقف می شود؟

-در مورد خودروی کارا باید بگویم که اولین عرضه خودرو در بورس کالا بود. اساساً در مورد خودرو، همیشه بدبینی وجود داشت که شرکت های خودرو سازی، خودروی خریداری شده را به موقع تحویل نمی دهند. در بیش از 90 درصد صحبت هایی که با مشتریان داشتم، آنها می گفتند خودروها به موقع تحویل نمی شود.
از طرفی، گفته می شد بورس کالا هم برای این که عرضه خودرو تداوم داشته باشد نمی تواند به طور جدی برای تحویل خودروها اقدام کند. این بدبینی باعث شد در عرضه اول خودرو، تعداد زیادی خریدار وارد نشوند.
در مورد خرید خودروی شاهین از بورس کالا، استقبال زیادی اتفاق نیفتاد. هر چند که مبلغ پیش پرداخت آن به 10 درصد کاهش پیدا کرد و همچنین اعلام شد کسانی که قبلاً خرید کرده اند باز هم می توانند ثبت سفارش انجام بدهند.
حتی در ابتدای معاملات اعلام شد که اگر خودرو، وارد سامانه بعد از معاملات یا مَچینگ شود حقوقی ها نیز می توانند ثبت سفارش انجام بدهند. با این حال، فروش خودروهای شاهین با قیمت پایه انجام شد.
به نظر من، دلیل استقبال کمتر از خودروی شاهین، این است که قیمت آن در بازار آزاد حدود 360 تا 370 میلیون تومان بود. با توجه به موعد تحویل که 23 مهر ماه امسال بود، شاید کشش قیمتی وجود نداشت که خریدار بخواهد بالاتر از قیمت پایه 304 میلیون تومان این خودرو را از بورس کالا خریداری کند.
البته صحبت هایی هم مطرح بود در مورد این که یک تعداد حواله خودروی شاهین در بازار وجود دارد ولی برای برخی افراد که مصرف کننده واقعی بودند خرید شاهین از بورس کالا به صرفه بود. در مجموع، کشش قیمتی نداشتن خودروی شاهین، باعث شد این خودرو با قیمت پایه در بورس کالا معامله شود.
از 100 دستگاه خودروی شاهین که در بورس کالا عرضه شد، تعداد 39 دستگاه در داخل تالار بورس کالا معامله شد. تعداد 6 دستگاه نیز در همان روز سه شنبه و در سامانه پس از معاملات، تا ساعت 5 بعدازظهر معامله شد. همچنین در روز چهارشنبه 23 شهریور امسال، تعداد 6 دستگاه دیگر از همین خودرو معامله شد. در این مدت تعداد 51 دستگاه از 100 دستگاه خودروی شاهین در بورس کالا به فروش رفت.

*آقای تیموری، مدیر عامل شرکت سایپا در روزهای اخیر اعلام کرد که شاهین را به عنوان یکی از خودروهای پُرتیراژ عرضه می کنیم و در اولین عرضه 500 دستگاه از آن را عرضه خواهیم کرد.
در عمل تعداد 100 دستگاه شاهین عرضه شده و در تالار بورس کالا فقط 39 دستگاه آن فروخته شده. شما می گویید تعدادی دیگر در سامانه بعد از معاملات فروخته شده. به چه علت شرکت سایپا از بازار شناخت دقیق نداشته و تاکید بر عرضه 500 دستگاه داشته ولی در نهایت 51 دستگاه را توانسته بفروشد؟

-فشردگی عرضه های خودرو در بورس کالا زیاد شده و فاصله زمانی عرضه ها کم شده. از طرفی، تعداد پذیرش های خودرو در بورس کالا زیاد شده و تعدادی کامیونت و خودرویی به نام لاماری ایما هم پذیرش شده اند. بورس کالا تا حدی شفاف و خوب، پاسخگوی نیازها می شود و شاید مشتریان، این حق انتخاب را داشته باشند که بخواهند صبر کنند و بخواهند خودروی مطلوب تر را خریداری کنند.
برای مثال، من مشتری دارم که گفت اگر خودروی تیگو 7 یا تیگو 8 به بورس کالای ایران آمد به من اطلاع بدهید یا مشتری دارم که می گوید اگر لاماری ایما به بورس کالا آمد، به من اطلاع بدهید.
بنابراین، پذیرش خودروهای مختلف در بورس کالا زیاد شده. آقای تیموری، گفته 500 دستگاه خودروی شاهین عرضه می شود ولی قرار بود که روز سه شنبه 200 دستگاه عرضه شود. تعداد 100 دستگاه شاهین، عرضه اولیه بود و اگر تقاضا بیش از 100 دستگاه می شد، تعداد 100 دستگاه دیگر را هم افزایش عرضه می دادند که در مجموع 200 دستگاه می شد.
شاید منظور آقای تیموری این بوده که قرار است در یک دوره آن تعداد 500 دستگاه در بورس کالا عرضه شود. اصولاً اگر حجم اولیه عرضه در بورس کالای ایران بالا باشد، برای خودروساز هم، شاید صرفه اقتصادی نداشته باشد که قیمت بازار را تحت الشعاع قرار بدهد.
بالاخره باید به این موضوع، دو طرفه نگاه کرد و خودروساز نیز باید برای عرضه خودرو در بورس کالا منفعت ببرد ولی عرضه ای که انجام می شود حداقل پاسخگوی نیاز افرادی است که در یک دوره زمانی مشخص وارد شده و خرید را انجام می دهند.
به هر حال، افراد زیادی نسبت به اجرای برجام، ابهام دارند و این موضوع برای آنها شفاف نیست. در نتیجه نمی دانند قرار است چه اتفاقاتی رخ بدهد و ثابت ماندن تقریبی قیمت دلار بین کانال های قیمتی 29 هزار و 31 هزار تومان، شاید یکی از عواملی باشد که مردم نتوانند تصمیم گیری کنند.
من فکر می کنم اگر عرضه ها در بلند مدت انجام شود و شرکت های تولید کننده و بورس کالای ایران برای عرضه مداوم و نهادی خودروها، مثل عرضه پتروشیمی و سیمان همکاری کنند، شاهد تاثیرات چشمگیر عرضه خودرو در بورس کالا خواهیم بود.

*چرا وقتی یک خودرو مشتری و خریدار زیادی در بورس کالا ندارد شرکت عرضه کننده می تواند عرضه های بعدی را متوقف کند؟

-موقعی که پذیرش خودرو یا پذیرش هر کالایی در بورس کالا انجام می شود، عرضه کنندگان متعهد می شوند در یک بازه زمانی عرضه خودشان را در بورس کالای ایران انجام بدهند. از بابت تداوم عرضه، شاید الزامی وجود نداشته باشد و این امکان برای شرکت های عرضه کننده وجود دارد که بخواهند خودرو را از بورس کالا خارج کنند.
ما می بینیم که به شرکت های خودروساز به خاطر بحث عدم شفافیت صورت های مالی، ایرادات زیادی گرفته شده. به همین دلیل من فکر می کنم خودرو سازان به دنبال شفافیت از طریق بورس کالا باشند و صورت های مالی خودشان را کاملاً شفاف کنند.

*تعداد 100 دستگاه خودروی شاهین عرضه شده ولی بعد از چند مرحله فروش فقط 51 دستگاه آن فروخته شده. تعداد 49 دستگاه باقی مانده چه سرنوشتی پیدا می کنند و آیا از بورس کالا خارج می شوند؟

-خیر. آن خودروها از بورس کالا خارج نمی شوند. قرار بوده که 200 دستگاه خودروی شاهین به فروش برسد ولی به دلیل این که تقاضا نبوده، فقط 100 دستگاه را عرضه کرده اند. از آن 100 دستگاه هم، فقط 51 دستگاه فروخته شده.
این خودروهای باقی مانده ممکن است در یک تاریخ دیگر عرضه شوند. برای مثال، اخباری در مورد دومین عرضه خودروی دیگنیتی منتشر شده و قرار است عرضه مدل دیگنیتی پرایم در بورس کالای ایران انجام شود. صحبت ها این طور است که این عرضه تا پایان شهریور ماه امسال انجام می شود.

*این امکان وجود ندارد که اگر یک خودرو مثل شاهین در بورس کالا مشتری نداشته باشد پایین تر از قیمت پایه به فروش برسد؟

-امکان آن وجود دارد یعنی امکان تغییر قیمت پایه در مورد محصولات دیگر وجود دارد و نه خودرو. در مورد خودرو نمی دانم می خواهند این ضوابط را اجرایی کنند یا نه. در مورد محصولات دیگر، این طور است که اگر در چند مرحله عرضه، تقاضایی وجود نداشته باشد بر حسب نظر کمیته عرضه و پذیرش محصول، عرضه کننده برای عرضه مجدد باید قیمت پایه را کاهش بدهد. این کاهش می تواند بین 3 تا 5 درصد در هر مرحله انجام شود.

*در عرضه خودروهای وانت کارا، هایما و شاهین، هیجان و رقابت زیادی در بورس کالا ایجاد نشده و فقط هیجان و رقابت در مورد خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی به وجود آمده بود. فروش هر کدام از خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی حدود 200 میلیون تومان به نفع شرکت بهمن تمام شد.
در وضعیت فعلی، آیا بحث واردات خودروهای خارجی و اجرای دوباره برجام، در این زمینه تاثیر گذاشته که افراد مختلف برای خرید خودرو در به سمت بورس کالا و با قیمت های پیشنهادی بالا نیایند؟

-بحث برجام و بحث واردات خودرو در تصمیم گیری خریداران تاثیر خواهد گذاشت و به این شکل نیست که بگوییم همه افراد وارد بورس کالا شدند یا بگوییم همه افراد به دلیل بدبینی وارد نشدند.
برخی افراد، منتظرند که ببینند واردات خودرو به چه سمتی می رود. با توجه به عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا، افراد زیادی منتظرند که ببینند چه اتفاقی می افتد. اگر قرار باشد یک فرد، الان یک خودرو مثل هایما بخرد و او نتواند در عرضه بعدی، اقدام به خرید کند، این محدودیت در تصمیم گیری او تاثیر می گذارد.
تنوع محصولات، حق انتخاب را به مصرف کننده می دهد و شاید طبیعی و منطقی باشد که در مورد همه خودروها، هیجان ایجاد نشود. به نظر من، عرضه خودرو باید به حدی باشد که هیجان فروکش کند و بازار به ثبات برسد. اینقدر باید تولید داشته باشیم که پاسخگوی همه نیازها در داخل کشور باشد.

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=28906