شاخصه ها و عملکرد خورویی وزیر صنعت، معدن و تجارت/ استعفاء ندادن وزیر استیضاح شده، نشانه کارنامه مثبت است؟

اقتصاد خودرو- طرح استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت در روز 27 آبان 1401 توسط هیأت رئیس مجلس اعلام وصول شد و روز 10 آبان ماه جاری به عنوان روز برگزاری جلسه استیضاح تعیین شده است. در روزهای اخیر، پیشنهاد استعفاء دادن به فاطمی امین وزیر استیضاح شده کابینه ارائه شد، اما خبری از استعفاء دادن قبل از جلسه استیضاح منتشر نشد.

در گفت و گوی «اقتصاد خودرو» با مهندس سعید مدنی (مدیر عامل سابق گروه سایپا و کارشناس صنعت خودرو)، وضعیت کنونی صنعت خودروی ایران و عملکرد فاطمی امین، وزیر فعلی صنعت و معدن تحلیل شده است.

*****

 

*در خرداد 1401 که استیضاح آقای فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت برای اولین بار مطرح شد، هیأت رئیسه مجلس با استیضاح کنندگان جلسه ای برگزار کرد و قبل از لغو شدن قطعی استیضاح، آقای دهنوی، عضو هیأت رئیسه مجلس دلیل استیضاح کنندگان را به طور خلاصه عدم مدیریت صحیح و محقق نشدن وعده های آقای فاطمی امین اعلام کرد.

در مهر ماه امسال که دوباره طرح استیضاح وزیر صنعت و معدن، جدی شد و هیأت رئیسه مجلس این طرح را اعلام وصول کرد، یکی از دلایل 4 گانه استیضاح، مربوط به حوزه خودرو است. جنابعالی عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت را در این مدت حدود یک سال و دو ماه که از زمان رای اعتماد گذشته، چگونه ارزیابی می کنید؟ 

 

-مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده بودند که برای همه نقایصی که در صنعت خودرو وجود دارد ولی به نظر می آمد که بعضی برنامه ها در مدت کوتاهی قابل اجرا نیست و چندین بار هم اجرای آنها تکرار شد.

شاید یکی از عملکردهای نامناسب که با پیگیری ها حل شد ولی به جای آن تولید روزانه خودرو کاهش پیدا کرد، کاهش خودروهایی بود که در پارکینگ کارخانجات خودروسازی بود. تعداد زیادی خودروی ناقص در پارکینگ های خودرو سازان وجود داشت که پاکسازی شده و تکمیل شدند. البته موضوع خودروهای ناقص، همیشه و در سال های قبل هم وجود داشته ولی معمولاً خودروهای ناقص بعد از یک مدت تکمیل می شدند. در حالی که این بار با پیگیری های وزیر صنعت، معدن و تجارت، بهتر شد.

در ارتباط با موضوعاتی از قبیل صادرات خودرو یا محصولات جدید یا مشکلات مربوط به زیان دهی خودروسازان یا قیمت گذاری خودرو، اقدامات خاص و قابل توجهی انجام نشد. حتی می شود گفت مشکل اساسی خودرو سازان یعنی نحوه قیمت گذاری، سر جای خودش باقی است.

در عمل و در این زمینه ها، موفقیتی حاصل نشد. به دلیل این که بدون شناخت از مسائل و مشکلات موجود، برخی قول ها در مورد صنعت خودروی کشور داده شد. برای مثال، وعده داده شد که تولید خودرو در سال 1400 افزایش پیدا می کند و به تولید 3 میلیون خودرو در سال 1404 می رسیم.

همچنین اعلام شد که در مدت چند سال به صادرات حدود یک میلیون خودرو در سال می رسیم. این نوع قول ها که توسط آقای فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت، داده شد واقع بینانه نبود.

 

*صنعت خودرو یکی از صنایع مختلف کشور بوده و با وزارت صنعت، معدن و تجارت مرتبط است. وضعیت صنایع دیگر چطور بوده است؟

 

-در سال 1396 یعنی بعد از رفتن آقای نعمت زاده از وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعداد 5 نفر در همان دولت روحانی تا سال 1400 به عنوان وزیر و سرپرست این وزارتخانه انتخاب شدند. در آن مدت، عملاً هیچ اقدامی در وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام نشد.

بر این اساس می شود گفت مشکلاتی که در سال 1400، به آقای فاطمی امین، وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت، منتقل شد مشکلات انباشته شده سال های قبل بود. به همین خاطر و در مجموع، مقامات جدید این وزارتخانه عملکرد چندان قابل قبولی نداشتند، یعنی شاید بشود از 20 به آنها نمره 8 یا 9 داد.

در مجموع، عملکردشان عملکرد مثبتی نبود. این وضع نشان می دهد که مطالعات دقیقی در مورد وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام نشده بود. از بهمن سال 1400 به بعد، چندین بار از طرف آقای فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت مطرح شد که به زودی واردات خودروهای خارجی انجام خواهد شد و مشکل واردات خودروی خارجی حل خواهد شد.

تاکید مقامات این وزارتخانه بر این بود که واردات خودرو بر اساس آئین نامه واردات خودرو انجام می شود ولی آخر سر هم، همان رویّه های قبلی ادامه پیدا کرد بدون این که مشورتی شده باشد. در عین حال، افراد صاحب نظر و خبره، نسبت به آئین نامه ای که ابلاغ شد ایرادات درستی وارد کردند.

 

 

*در اوایل آبان ماه امسال، بالاخره اسامی شرکت های منتخب برای واردات خودرو اعلام شده و قرار است ثبت سفارش واردات انجام شود. اگر واردات انجام شود به یک بخش از تقاضای بازار خودرو پاسخ داده می شود. جنابعالی در این زمینه چه نظری دارید؟

 

-این اقدام وزارتخانه در زمینه شروع واردات، اقدام خوبی بود و بالاخره اگر این کار به طور جدی پیگیری شود خودروهای خارجی وارد کشور می شود. اگر مشکلات مربوط به واردات خودرو در عمل برطرف شود برخی تحولات مثبت در بازار اتفاق خواهد افتاد.

از طرفی، خودروهای آفرود و اس یو وی (شاشی بلند/SUV) مورد نیاز جامعه هست و از یک طرف گفته شده که 90 هزار خودرو وارد می شود. به هر حال معلوم نیست برای واردات خودروهای آفرود از چه ظرفیتی می خواهند استفاده کنند.

یک بحث این است که واردات این خودروها در چارچوب همین 90 هزار خودرویی که گفته شده وارد می شود، انجام خواهد شد یا این که از راه های دیگر استفاده می شود. به هر حال، واردات خودروهای خارجی، شاید یک فضای رقابتی در بازار داخلی ایجاد کند.

 

*فکر می کنید که می شود وزارت صنعت، معدن و تجارت را بهبود داد؟

 

-واقعیت این است که باید آدم های قوی و باتجربه را آورد و در رأس کار گذاشت. این که یک وزیر بیاید و بعد از یک سال و چند ماه، موفق نباشد این وضع نشان می دهد که مطالعات و بررسی های لازم و درست انجام نشده.

به همین دلیل، بنده اعتقاد دارم با وجود این که وضع اقتصاد به هم ریخته است، اما می شود تمام مشکلات مملکت را حل کرد. پتانسیل هایی که در کشور ما وجود دارد، خیلی زیاد است، اما پتانسیل های ما عمدتاً از جنس سخت افزار از جمله تجهیزات بوده و پول نیز به اندازه کافی وجود دارد.

در کشور ما منبع درآمد و ایجاد پول وجود دارد ولی در حوزه نرم افزار، اِشکال وجود دارد و آن عقلانیتی که باید وجود داشته باشد و حاکم بر این موضوعات باشد، وجود ندارد. ما سالیان سال است که عادت کرده ایم اول، مشکل به وجود بیاید و بعد هم آن مشکل را حل کنیم.

 

*آیا اداره و راهبری وزارت صنعت، معدن و تجارت، با همین وزیر فعلی و برخی تغییرات در وزارتخانه امکانپذیر است یا این که واقعاً به یک وزیر قوی تر برای این وزارتخانه نیاز داریم؟

 

-به نظر من، اگر یک وزیر قوی برای وزارت صنعت و معدن انتخاب کنند که سابقه و تجربه این کار را داشته باشد بهتر است. هر چند که در زیرمجموعه های وزارت صنعت، معدن و تجارت، نیروهای خوبی وجود دارد و این نیروها می توانند با همدیگر سینرژی (هم افزایی) ایجاد کنند.

فردی باید برای اداره این وزارتخانه انتخاب شود که دارای تجربه کافی باشد. افراد زیادی هستند که می توانند مشکلات موجود را برطرف کنند. حل این مشکلات با این شرط ممکن است که آدم هایی که آینده نگر باشند و سواد کافی داشته باشند، مسئولیت را به عهده بگیرند. متاسفانه الان سازمان های ما با یک تلفن زدن به مقامات ارشد دولت و از طریق لابی کردن، یک نفر را در رأس شرکت های بزرگ کشور می گذارند.

در حالی که در دهه های قبل، سیستم های بهتری وجود داشت و گزینش ها نسبتاً با دقت انجام می شد چرا که سوابق کاری و حرفه ای هر فرد، بررسی می شد. در حالی که امروزه آن گزینش ها و بررسی سوابق کاری وجود ندارد. امروزه نیروهای راهبردی ما که در رأس بنگاه های بزرگ اقتصاد گذاشته می شوند، به هیچوجه دارای توانمندی های لازم نیستند. در دهه های قبل، این طور نبود و اگر فردی، توانمند نبود، خودش اصلاً مسئولیت های سنگین و بزرگ را قبول نمی کرد.

 

*به نظر می آید که آقای فاطمی امین، با استعفاء ندادن، تصور می کند که عملکرد خوبی داشته و برخی آمارها که برای نیمه اول سال 1401 اعلام می شود رشد نشان می دهد. با این حال، الان نظر شما این است که این وزارتخانه، قطعاً نیروی باتجربه تر می خواهد؟

 

-بله؛ به نظر من این وزیر باید تغییر کند. در عین حال که ایشان ممکن است یک آدم بسیار خوب، معتقد و مومن باشد ولی این کار برای ایشان کار بزرگی بود.

 

*وزارت صنعت و معدن در آماری که توسط خبرگزاری دولت (ایرنا) منتشر شده تاکید دارد که در شش ماهه اول 1401 در حد 516 هزار خودرو در کشور تولید شده و در این مدت ایران خودرو 225 هزار خودرو تولید کرده است. از طرفی، در سایت اینترنتی ایران خودرو اعلام شده که در شش ماهه اول 1401 تعداد 290 هزار خودرو تولید شده.

از نظر وزارت صنعت و معدن، ایران خودرو 6 درصد و سایپا یک درصد کاهش تولید داشته اند ولی مدیران ایران خودرو می گویند 50 درصد افزایش تولید داشته اند.  به چه علت این اختلاف آماری وجود دارد؟

 

-وضع تولید ایران خودرو نامناسب نبوده ولی من الان میزان تولید آن را به خاطر ندارم. شاید اختلاف آماری در مورد خودروهای تجاری و تکمیل شده باشد و باید ریز آمارها را بررسی کرد.

در حال حاضر، من نمی دانم این اختلاف آمار از کجا ناشی می شود ولی به هر حال، ممکن است آمار خودروهای ناقص قبلی را جزو آمار خودروهای کامل فعلی به حساب بیاورند یعنی خودروهای کف پارکینگ را به حساب تولید کنونی بگذارند.

برای مثال در ماه های قبل، تعداد 140 هزار دستگاه، خودروی ناقص و کف پارکینگ بود و هر کدام از شرکت های ایران خودرو و سایپا در حد 70 هزار یا 80 هزار خودروی ناقص داشتند ولی الان با تکمیل آنها، این خودروهای تکمیل شده را جزو آمار تولید آورده اند.

 

*در ماه های اخیر، خودروهای تیبا، ساینا، تیبا 2، پژو 405 و سمند، به دلیل تاکید مقامات سازمان ملی استاندارد ایران بر رعایت ضوابط استاندارد از خط تولید کنار گذاشته شدند. هر چند که در برنامه آقای فاطمی امین، کنار گذاشتن خودروهای قدیمی مطرح شده بود.

علاوه بر این موارد، در دستور 8 ماده ای آقای رئیسی، رئیس جمهور در مورد صنعت خودرو، تاکید بر حذف تولید خودروهای قدیمی شده. آیا سیاست درستی بود که وزارت صنعت و معدن از توقف تولید این خودروهای پُرتیراژ و ارزان تر دفاع کرد؟

 

-در مورد تولید خودروهای قدیمی، دو رویکرد کلی وجود دارد. یک رویکرد این است که هر محصول تا مشتری دارد باید تولید شود و رویکرد دیگر، این است که اگر یک محصول، الزامات قانونی و استانداردی را پاس نمی کند حتی اگر مشتری داشته باشد، تولید آن متوقف شود.

با این حال، خودروهایی مثل پراید، تیبا و سمند، در مناطق جنوب تهران و شهرستان ها که مردم، قدرت خرید بالایی ندارند، مشتری دارد. توقف تولید این نوع خودروها، تاثیر منفی خودش را در این زمینه خواهد گذاشت.

این که در شرایط تحریم، این نوع تصمیمات در مورد توقف تولید خودروهای قدیمی، درست است یا درست نیست، جای بحث دارد. به نظر بنده، این تصمیم، تصمیم درستی نیست. اصولاً باید تیراژ خودروهای جدیدتر که استانداردهای فعلی را پاس می کنند، افزایش پیدا کند ولی همچنان خودروهای قدیمی نیز تولید شوند. در ادامه و به دلیل این که الزامات استانداردی وجود دارد، خودروهای قدیمی از خط تولید خارج شوند.

به هر حالت، خودروهای ارزان قیمتی مثل پژو 405 و پراید، شغل ایجاد می کنند و برای مثال، افراد مختلف با این خودروها مسافرکشی می کنند. تصمیم گیری در این زمینه به سلیقه و دیدگاه مدیر و مسئول بستگی دارد. اگر بنده، مسئول بودم می گفتم تولید این خودروهای قدیمی ثابت بماند و در مدت 5 سال، از خط تولید حذف شوند تا خودروهای جدید را تولید و جایگزین کنیم.

یک فرد ممکن است قدرت خرید یک پراید 200 میلیون تومانی را داشته باشد و قدرت خرید یک خودروی 300 یا 400 میلیون تومانی را نداشته باشد. وقتی خودروهای ارزان تر تولید نشوند و فقط خودروهای 300 یا 400 میلیون تومانی تولید شوند این وضع بر کرایه ها نیز اثر می گذارد.

بر این اساس، مقامات دولت باید بنشینند و بر اساس قدرت خرید مردم مناطق جنوب شهر تهران و شهرستان ها تصمیم بگیرند. درست است که پراید، از نظر ایمنی ضعیف است و یک خودروی شهری محسوب می شود ولی باید در شرایط فعلی و تحریم، قدرت خرید مردم را در نظر گرفت.

*یک هدفگذاری که آقای فاطمی امین بر تحقق آن تاکید می کرد تولید 1.6 میلیون خودرو در سال 1401 و تولید 3 میلیون خودرو در سال 1404 بود. البته در دولت آقای احمدی نژاد و دولت آقای روحانی، همین هدفگذاری تولید 3 میلیون خودرو در افق سال 1404 مطرح شده بود.

آیا این هدفگذاری تولید 3 میلیون خودرو در سال، یک هدفگذاری غیر منطقی بود و نباید عدد بزرگی برای تیراژ تولید صنعت خودرو در نظر گرفته می شد؟

 

-تولید 3 میلیون خودرو در سال، هدف بزرگی نیست. اگر قرار است کشور ما خودروساز شود، تولید سالیانه کمتر از 3 میلیون خودرو در سال، توجیه اقتصادی ندارد. چند سال قبل اعلام شد که نیاز بازار داخلی به خودروی جدید در حد یک میلیون و تا 1.5 میلیون دستگاه در سال است.

از طرفی، باید سالیانه 500 تا 600 هزار خودروی فرسوده از رده خارج شوند. چون این خودروهای فرسوده، مصرف بنزین بالایی دارند و اگر برای استفاده از خودروهای جدید سرمایه گذاری شود و خودروهای فرسوده از رده خارج شوند، این سرمایه گذاری در مدت چند سال برمی گردد.

به هر حالت، تولید یک میلیون خودرو در سال توجیه اقتصادی ندارد. ما اگر بخواهیم تعدادی زیادی مدل های خودرو و هر کدام با تیراژ 20 هزار دستگاه در سال تولید کنیم، نتیجه همین وضعی می شود که الان داریم. تولید سالانه یک میلیون تا یک میلیون و 200 هزار خودرو، توجیه ندارد و در این حالت به مونتاژکار تبدیل می شویم.

 

*در عمل هر بار که هدفگذاری شده و برای سال های مختلف تا افق 1404، یک رقم هدف اعلام شده، در نهایت به رشد مورد نظر نرسیده ایم و در مجموع به جای افزایش، کاهش تولید داشته ایم. واقعاً این هدف می تواند تحقق پیدا کند که آقای فاطمی امین هم بر آن تاکید کرد و تاکید می کند؟

 

-این هدفگذاری صرفاً متعلق به دوره وزارت آقای نعمت زاده در سال های 1392 به بعد نبود. ما در بازار داخلی، نیازی در حد 1.5 میلیون خودرو در سال داریم و هر ساله باید 500 هزار دستگاه نیز جایگزین خودروهای فرسوده شوند. از طرفی، یک میلیون خودرو را هم باید صادر کرد.

در قراردادهایی که با شرکت های خودروسازی دنیا از جمله «سیتروئن»، «پژو» و «رنو» بسته شد بر صادرات خودرو از ایران در قالب این قراردادها تاکید شده بود. آخرین ورژن برنامه صنعت خودرو در سال های قبل مربوط به سال های 1393 و 1394 بود که در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (زیرمجموعه وزارت صنعت و معدن) در این زمینه بحث شد.

ما در آنجا موضوعات مختلف را بررسی کردیم و به عدد 3 میلیون دستگاه رسیدیم. ما اگر نتوانیم به تولید 3 میلیون دستگاه در سال برسیم، همین داستان فعلی می شود که در حد یک میلیون دستگاه یا یک میلیون و 200 هزار دستگاه در سال تولید می کنیم و مانور ما در این حد است ولی این وضع، ما را به مونتاژکار تبدیل می کند.

 

*در روزهای اخیر، موضوع استعفاء دادن به آقای فاطمی امین پیشنهاد داده شد تا کار به استیضاح نکشد. آقای سیاهکلی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس و یکی از نمایندگان استیضاح کننده نیز اخیرا گفت که شایسته است آقای فاطمی امین، خودش استعفاء بدهد.

از یک طرف هم معاون امور مجلس وزارت صنعت و معدن، موضوع استعفای خودخواسته و احتمالی آقای فاطمی امین را شایعه دانست. با توجه به این که آقای فاطمی امین استعفاء نداد و استیضاح او در روز سه شنبه 10 ابان ماه جاری عملی خواهد شد آیا ایشان فکر می کند که می تواند دوباره رای اعتماد از نمایندگان مجلس بگیرد؟

 

-به قول معروف «کَس نگوید دوغ من ترش است». قاعدتاً آقای فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت اعتقاد دارد که کارنامه قابل قبولی دارد. در نتیجه، ترجیحاً استعفاء نداده و فکر می کند رای می آورد. به هر حال، مجلس، از نظر دیدگاه سیاسی با دولت آقای رئیسی هماهنگ است. به همین دلیل، آقای فاطمی امین احتمال می دهد رای بیاورد و ریسک نمی کند که استعفاء بدهد.

 

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=30861