ترفند خودرویی وزیر صنعت و معدن برای فرار از استیضاح!/ ماجرای افزایش واردکنندگان خودرو از 2 شرکت به 24 شرکت منتخب

اقتصاد خودرو– از سال 1397 و بعد از خارج کردن آمریکا توسط ترامپ از توافق هسته ای یا با ایران، واردات خودرو به طور مطلق ممنوع شد. در اوایل سال 1401 قرار بر این بود واردات خودرو از اردیبهشت انجام شود اما در عمل واردات خودرو هنوز انجام نشده.

بعد از اعلام وصول طرح استیضاح فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن در روز 27 مهر 1401، به ناگهان در ساعات پایانی دوشنبه 2 آبان جاری، مقامات وزارت صنعت و معدن اعلام کردند که 24 شرکت وارد کننده انتخاب شده اند و واردات خودرو به زودی شروع می شود.

در یک گفت و گوی اختصاصی که «اقتصاد خودرو» با مهدی دادفر انجام داده، علت تاخیر یا معلق ماندن واردات خودروهای خارجی و اعلام ناگهانی انتخاب 24 شرکت برای واردات خودرو تحلیل شده است. دادفر، مدیر گروه هیأت تحقیق و تفحص مجلس نهم از صنعت خودروسازی بوده و سال های زیادی است که دبیر انجمن وارد کنندگان خودرو است.

*****

 

 

*در اردیبهشت 1401 دوره ممنوعیت قانونی واردات خودرو تمام شد و آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن وعده داد که واردات خودرو به زودی شروع می شود. به هرحال چندین ماه گذشت ولی هنوز واردات خودرو انجام نشده. نهایتاً در ساعات پایانی روز دوشنبه 2 آبان جاری اعلام شد که واردات شروع می شود.

البته در چند ماه اخیر، کارشناسان بازار خودرو و وارد کنندگان خودرو دلایلی را در مورد علت انجام نشدن واردات خودرو مطرح می کردند از جمله مشکل تامین منابع ارزی و همچنین موضوع حمایت از خودرو سازان داخلی. بعد از گذشت چند ماه از جدی شدن بحث واردات خودرو، به نظر شما عامل اصلی در عدم واردات خودرو چه بود؟

 

-عامل اصلی در عدم واردات خودرو، به طور مشخص عدم توانایی یا عدم درک صحیح از فضای بازار خودرو، صنعت خودرو و تجارت خودرو توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت بود. مقامات این وزارتخانه، این توانمندی را ندارند که بین این 3 بخش رابطه برقرار کنند و ارتباط این 3 بخش را به نحوی ایجاد کنند که به نفع مردم و بازار تمام شود.

 

*صحبت های آقای فاطمی امین در مورد واردات خودرو به نحوی بود که گویی آئین نامه واردات خودرو در همان اردیبهشت امسال توسط هیأت وزیران تصویب می شود، اما بالاخره این آئین نامه در روز 26 مرداد به تصویب دولت رسید. ابلاغ این آئین نامه هم در روز 3 شهریور و توسط معاون اول رئیس جمهور انجام شد.

در حالی که جزئیات دقیقی در مورد شرایط واردات خودرو، در همین مصوبه هیأت وزیران نیامده بود، چرا این مصوبه به عنوان آئین نامه واردات خودرو معرفی شد؟

 

-ذیل ماده 4 «قانون ساماندهی صنعت خودرو» که توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده بود، در خصوص واردات خودرو نکاتی مطرح شده. بر این اساس، وزارت صنعت و معدن، موظف به تهیه یک آئین نامه اجرایی برای واردات خودرو شده. البته اساساً آئین نامه اجرایی باید دارای شفافیت، جامعیت و کامل بودن باشد.

با این حال، باز به دلیل همان عامل و دلیل اولیه که بیان کردم متاسفانه وزارت صنعت و معدن، این توانایی را در تدوین عقلی، منطقی و علمی آئین نامه واردات خودرو نداشت. این توانایی در این وزارتخانه نبود و از اهل آن هم که وارد کنندگان خودرو و انجمن وارد کنندگان خودرو بود استفاده نکردند.

اعضای انجمن واردکنندگان خودرو، وارد کنندگان پُرسابقه و با سابقه وارد کننده خودرو هستند ولی مقامات این وزارتخانه، تصمیم گرفتند هیچ کمکی از این انجمن و اعضای آن نگیرند. دلیل این کمک نگرفتن این بود که این مقامات وزارت صنعت و معدن، اعتقاد دارند که ما در جواب هر آنچه که مقامات این وزارتخانه اعلام می کنند، فقط بگوییم چشم.

در نهایت، آئین نامه ای نوشتند که ظرفیت اجرا و قابلیت اجرا ندارد. از طرفی، مجلس شورای اسلامی نیز ایراداتی بر آئین نامه واردات خودرو وارد کرد و به همین دلیل مقامات دولتی اعلام کردند که این آئین نامه اصلاح می شود و الان آن را اصلاح کرده اند.

 

*در اواسط مهر 1401 آقای قالیباف، رئیس مجلس در نامه ای به آقای رئیسی، رئیس جمهور 3 ایراد به تصویب نامه دولت وارد کرد و مصوبه دولت در مورد واردات خودرو را مغایر با قانون ساماندهی صنعت خودرو اعلام کرد. یکی از ایرادات مصوبه دولت این است که قانون ساماندهی صنعت خودرو تاکید کرده که آئین نامه واردات خودرو باید توسط وزارت صنعت و معدن تهیه و توسط هیأت وزیران تصویب شود.

آقای قالیباف در نامه خود آورده که مصوبه دولت، این اختیار را به وزارت صنعت و معدن داده و در نتیجه این مصوبه دولت، مغایر با قانون است. از نظر شما، به چه علت در دولت به این نکات بدیهی در تهیه آئین نامه قانون ساماندهی صنعت خودرو و واردات خودرو توجه نشده؟

 

-ایراداتی که مجلس به آئین نامه دولت در زمینه واردات خودرو و در خصوص تعیین تعرفه و عوارض گمرکی گرفته بود قانونی بود و درست بود. چرا که هیأت دولت، باید تعرفه گمرکی را تصویب کند.

به هر حال، آئین نامه باید به تصویب دولت برسد، اما در تهیه آئین نامه از «قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار» غفلت شده. به دلیل این که در این قانون تاکید شده دولت در تدوین مقررات و آئین نامه ها، مکلف است نظر تشکل های تخصصی را بپرسد.

وقتی که دولت، این کار را انجام ندهد قاعدتاً آئین نامه ای که تهیه می شود قابل اجرا نیست و موجب گرفتاری برای مردم می شود. هنوز هم، چه مردم و چه همان مقامات وزارت صنعت و معدن، بلاتکلیف هستند.

 

*در ماه های اخیر (خرداد 1401) آقای امید قالیباف به عنوان سخنگوی وزارت صنعت و معدن انتخاب شد. ایشان یک خبرنگار خوشفکر بوده و در مصاحبه های خبری صدا و سیما به صورت انتقادی و چالشی بحث می کرد. در ماه های اخیر، آقای قالیباف می گفت واردات خودرو از اول مهر انجام می شود. بعداً که معرفی شرکت های منتخب، به تعویق افتاد، آقای قالیباف گفت شرکت های منتخب در اواخر مهر مهر ماه اعلام می شوند.

در روز 25 مهر، نهایتاً ایشان گفت که نمی شود زمان دقیقی را برای شروع واردات خودرو اعلام کرد ولی بعد از اعلام وصول طرح استیضاح وزیر در روز 27 مهر ماه، در همین روز دوشنبه 2 آبان جاری اعلام شد که شرکت های منتخب برای واردات خودرو تعیین شده اند.

به اعتقاد شما، چگونه است که نظام اداری کشور ما یک فرد منتقد را در قالب سخنگو به یک فرد توجیه گر و توجیه کننده اقدامات وزارت صنعت و معدن تبدیل کرده و به طور مشخص چه اتفاقاتی در نظام اداری ما رخ می دهد؟

 

-شاید بشود گفت تنها انتخاب حرفه ای و دقیق جناب آقای فاطمی امین به عنوان وزیر صنعت و معدن، انتخاب آقای قالیباف به عنوان سخنگوی وزارتخانه بود. به جرأت می شود گفت آقای قالیباف، اعتبار حرفه ای و خبری خودش را در حوزه رسانه، خرج بلاتکلیفی ها و بی برنامگی ها و عدم توانایی های وزارت صنعت و معدن کرد.

این اعتبار، اعتبار بسیار ارزشمندی برای آقای قالیباف بود به عنوان یک منتقد مصلح و به عنوان یک شخصیت حقیت گو و راستگو. من فکر می کنم عملکرد ایشان برای حفظ و صیانت از اتفاقات ناصحیح، نا آگاهی ها و پوشش دادن انحرافات وزارت صنعت و معدن، باعث شد که در افکار عمومی، ایشان را از دست بدهیم.

البته از قدیم گفته اند که: هر که نانَت نخورد نامت نَبَرد. به هر حال، آقای قالیباف، در وزارت صنعت و معدن، مسئولیت گرفته است. شاید اگر من هم بودم همین طور عمل می کردم. چون دارم در آنجا درآمد کسب می کنم و حقوق می گیرم. در نتیجه مجبور می شوم هر چه می گویند بگویم بهترین است.

 

 

*بعد از این که تصویب نامه یا مجوز کلی دولت در خصوص واردات خودرو انتشار پیدا کرد، انتقادات زیادی به مفاد آن وارد شد. در روز 9 شهریور 1401، آقای سیاهکلی (نماینده مجلس و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس) گفت اهداف قانون ساماندهی صنعت خودرو، شامل تنظیم بازار، ارتقای تولید، ایجاد رقابت و کاهش قیمت است. از نظر ایشان، آئین نامه واردات خودرو، مغایر با «قانون ساماندهی صنعت خودرو» است.

با این حال، آقای قالیباف رئیس مجلس در روز 12 مهر امسال و با تاخیر زیاد، در نامه خودش به آقای رئیسی، ایرادت مصوبه دولت را مطرح کرد و این مصوبه را مغایر با قانون دانست. آیا مجلس می توانست زودتر اقدام کند و ایرادات آئین نامه واردات خودرو را به دولت یادآوری کند؟

 

-مجلس می توانست ایرادات را همزمان با بررسی های دولت اعلام کند، اما نمایندگان مجلس در ماه های قبل به طور مکرر می گفتند دولت در مورد تدوین آئین نامه واردات خودرو با ما مشورت نمی کند. همچنین نمایندگان مجلس می گفتند از پیش نویس آئین نامه بی خبریم.

بعداً معلوم شد که این آئین نامه، به اصطلاح تو در تو و پیچیده است و طوری توسط وزارت صنعت و معدن، تدوین شده که اصلاً نمی دانند چطور آن را منتشر کنند. هر چند که این آئین نامه، بالاخره منتشر شد اما نقش مجلس، کار اجرا نیست و نمایندگان مجلس، نباید به دنبال مقامات دولتی راه بیفتد که چه کار کنند.

 

*در همان مصوبه اولیه دولت در خصوص واردات خودرو، برخی شرط های پیچیده مطرح شده، اما در مورد برخی شرط های واردات خودرو، آقای فاطمی امین می گفت این شرط ها به خاطر رعایت شرط های قانون ساماندهی صنعت خودرو، به آئین نامه مصوب دولت اضافه شده.

در قانون ساماندهی صنعت خودرو، موضوع انتقال فناوری در زمان واردات خودرو بیان شده. آیا به نوعی این قانون و نمایندگان مجلس هم باعث شدند که تاخیر در واردات اتفاق بیفتد و این اِشکالات ایجاد شود؟

 

-در این زمینه، اصلاً شک نکنید چرا که مخالفان واردات خودرو که اکثراً مخالفان افزایش رفاه مردم هستند، به هیچ عنوان اجازه نخواهند داد که واردات خودرو، محقق شود. فرق نمی کند و این مخالفان واردات خودرو می توانند کاسب بازار باشند، می توانند نمایندگان مجلس باشند و می توانند معاون وزیر باشند.

 

*بالاخره نمایندگان مجلس در خرداد و تیر امسال پیگیر استیضاح وزیر صنعت و معدن بودند و در چارچوب قانون ساماندهی صنعت خودرو، نمایندگان به طور جدی پیگیر تحقق واردات خودرو بودند.

در نهایت در روز 7 تیر 1401 آقای قالیباف، رئیس مجلس از نمایندگان استیضاح کننده خواهش کرد و مهلت دو ماهه به دولت داده شد و نمایندگان به طور مشروط از استیضاح وزیر صنعت و معدن انصراف دادند. این ماجرا چطور پیش رفت که اینقدر واردات خودرو به یک موضوع پیچیده تبدیل شد؟

 

-با آن قانونی که نمایندگان مجلس نوشتند، آئین نامه آن هم، یک آئین نامه پیچیده می شد، اما وزارت صنعت و معدن می توانست یک آئین نامه اصلاح شده را ارائه کند تا مردم بتوانند از واردات خودرو، بهره ببرند. مشکل این است که هم در مجلس و هم در وزارت صنعت و معدن، افرادی را داریم که اصلاً علاقه ای به واردات خودرو ندارند، اما بسیار قوی و بانفوذ هستند.

 

*ولی همین نمایندگان مجلس، دوباره استیضاح وزیر صنعت و معدن را مطرح کرده اند و روز 10 آبان ماه جاری استیضاح آقای فاطمی امین انجام می شود.

 

-فقط یکی از موارد موثر در استیضاح وزیر صنعت و معدن، تاخیر در واردات خودرو بود و این مورد، به تنهایی باعث استیضاح نشده. در این که آقای فاطمی امین، به شدت تعلل کرد و نتوانست از افراد خبره و حرفه ای کمک بگیرد، شک نداشته باشید.

آقای فاطمی امین، در حوزه خودرو به افرادی در وزارتخانه مسئولیت داد که فقط تحصیلات آکادمیک خودرویی دارند. لذا حضور این افراد در وزارتخانه نمی تواند منجر به واردات خودرو شود. به دلیل این که واردات خودرو یا حتی تولید خودرو، آدم خودش را می خواهد.

 

*برخی از فعالان حوزه خودرو می گفتند بیش از 100 تقاضا برای واردات خودرو به وزارت صنعت و معدن تحویل داده شده. جنابعالی رقم بیش از 500 درخواست را اعلام کردید. وزیر صنعت و معدن گفت بیش از 300 درخواست تحویل داده شده.

آقاط فاطمی امین گفت این متقاضیان اکثراً دارای شرایط اولیه نبوده و فقط 2 شرکت واجد شرایط بوده اند. منبع این اعدادی که جنابعالی اعلام می کردید کجا بود؟

 

-ما از دوستان آمار می گرفتیم و در قالب انجمن فعالیت می کنیم. بالاخره ما مرتبطین داریم.

*تعداد 380 شرکت درخواست دهنده با تعداد بیش از 500 شرکتی که شما اعلام کرده بودید فاصله زیادی دارد.

 

-ما گفتیم که تا 500 تقاضا گفته شده و اعلام آمادگی کرده اند. البته این کار هم که تعداد زیادی متقاضی اعلام آمادگی کنند غلط است. چرا که بازار کدام کالا این طور است که هر کسی بخواهد آن را وارد کند.

 

*مهلت تحویل تقاضا برای واردات خودرو تمام شده بود و جنابعالی گفته بودید که «وارد کنندگان شناسنامه دار برای واردات خودرو اعلام آمادگی نکرده اند». از طرفی، در اواخر مهر ماه امسال مقامات وازرت صنعت و معدن اعلام کردتد که فقط 2 شرکت واجد شرایط بودند.

در حالی که الان می گویند 24 شرکت برای وارد کردن خودرو انتخاب شده اند. آیا خبر دارید که چه اتفاقی افتاده و وارد کنندگان سرشناس و معروف بین آن 2 شرکت یا این 24 شرکت اعلامی جدید هستند؟

 

-بله. بعد از این که مقامات وزارت صنعت و معدن دیدند با این آئین نامه و این مدل رفتاری، نمی توانند واردات خودرو را انجام بدهند همکاران ما در انجمن وارد کنندگان خودرو را صدا زدند و از آنها خواهش کردند که به وزارت صنعت و معدن بروند تا همفکری کنند.

مقامات وزارت صنعت و معدن گفته اند ما قول داده ایم که واردات خودرو انجام می شود. بعد هم از همکاران ما سوال کرده اند که چطور واردات خودرو انجام شود. این مقامات وزارتخانه گفته اند چه نیازهایی دارید که آنها را فراهم کنیم تا شما واردات خودرو را انجام بدهید.

 

*چه روزی بوده که مقامات وزارت صنعت و معدن از وارد کنندگان خودرو دعوت کرده اند؟

 

-به تواتر و در ماه مهر امسال. همکاران ما گفته اند با این آئین نامه نمی شود واردات خودرو را محقق کرد.

 

*الان شرکت های معروف و قدیمی، قطعاً جزو این 24 شرکت تعیین شده هستند؟

 

-بله. جزو این 24 شرکت هستند ولی اجازه بدهید وزارت صنعت و معدن، اسم این شرکت ها را اعلام کند. من فکر می کنم تعداد نهایی وارد کنندگان خودرو به 8 شرکت نرسد.

 

*آقای قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت و معدن در روز دوشنبه 2 آبان ماه جاری اعلام کرد که آئین نامه واردات خودرو در هیأت دولت اصلاح شده. از طرف دیگر آقای منطقی، معاون صنایع حمل و نقل وزارتخانه، در همین روز دوشنبه 2 آبان با 24 شرکت متقاضی واردات خودرو جلسه مشترک برگزار کرده است.

البته نهایتاً قرار شده این 24 شرکت نهایی مدارک و مستندات خودشان را در ارتباط با واردات خودرو به معاونت صنایع حمل و نقل ارائه کنند. در وضعیت فعلی فکر می کنید واردات خودرو در چه زمانی انجام می شود؟

 

-من معذرت می خواهم این را می گویم اما وزارت صنعت و معدن، یک وزارتخانه و دستگاه اجرایی است. این شیوه ها درست نیست که این وزارتخانه یکبار، توپ را در زمین مجلس بیندازد و حالا می خواهد توپ را در زمین وارد کنندگان خودرو بیندازد.

احتمالا مقامات وزارت صنعت و معدن می خواهند بگویند ما در مورد واردات خودرو جلسه برگزار کردیم و موضوع ثبت سفارش واردات را هم اعلام کرده ایم. بعداً هم وقتی واردات خودرو انجام نشود، می گویند چرا وارد کنندگان خودرو، واردات خودرو را انجام نمی دهند.

 

*به نظر شما، آیا بانک مرکزی منابع ارزی لازم را دارد که بالاخره واردات خودرو انجام شود و در صورت تامین منابع ارزی احتمالاً واردات در چه ماهی انجام شود؟

 

-من احتمال می دهم که بانک مرکزی منابع لازم را تخصیص ندهد ولی به غیر از منابع ارزی، ما مسائل مختلفی از جمله بحث های محیط زیستی و فنی، بحث تعیین تعرفه و عوارض گمرکی، بحث بلاتکلیفی سود تاجر و فعال وارد کننده خودرو و بحث خدمات پس از فروش را داریم.

اگر همه این موارد در آئین نامه نهایی واردات خودرو در نظر گرفته شده باشد، تازه به خوان (خان) تخصیص ارز می رسیم. حتی اگر همه این مشکلات برطرف شود، واردات خودرو تا قبل از اوایل اسفند ماه امسال عملی نیست، اما خیلی بعید است که در سال 1401 واردات خودروهای خارجی اتفاق بیفتد.

 

*زهرا واثق نیا

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=30522