سفره پهن بورس کالای ایران برای شرکت خودروسازی بهمن/ با عرضه قطره چکانی خودروی «دیگنیتی»، گرانی در راه است؟

اقتصاد خودرو- عرضه خودرو در بورس کالای ایران ادامه پیدا کرد و بار دیگر تعدادی از خودروهای چینی «دیگنیتی» شرکت بهمن موتور با قیمت های بسیار بالاتر از قیمت پایه به فروش رفتند. پیش از این و برای اولین بار، خودروی دیگنیتی با قیمت پایه 821 میلیون تومان در مرداد 1401 در بورس کالا عرضه شد و با رقابت شدیدی که بین خریداران ایجاد شد، قیمت فروش حتی به یک میلیارد و 100 میلیون تومان هم رسید.
در دومین عرضه خودروی دیگنیتی که در روز چهارشنبه 30 شهریور 1401 و با قیمت پایه 821 میلیون تومان انجام شد، بالاترین قیمت فروش همان یک میلیارد و 100 میلیون تومان بود و به این شکل، شرکت بهمن به عنوان مونتاژ کننده دیگنیتی، با کمک بورس کالای ایران، سود هنگفتی کسب کرد و خودروی دیگنیتی را با 200 تا 300 میلیون تومان بالاتر از قیمت دلخواه خودش فروخت.
در گفت و گوی «اقتصاد خودرو» با سیدوحید مظهری موسوی (کارشناس معاملات بورس کالا یا معامله گر کالایی)، جدیدترین مرحله از عرضه خودرو در بورس و اتفاقات این عرضه با نگاهی به عرضه های گذشته، تحلیل شده است.
*****

*در چند ماه اخیر، عرضه خودرو در بورس کالای ایران انجام شد و در جدیدترین عرضه که در روز چهارشنبه 30 شهریور 1401 برگزار شد مدل های مختلف خودروی دیگنیتی پرایم عرضه شدند. همه خودروهای عرضه شده با قیمت های بالاتر از قیمت پایه، فروخته شدند.
در چند ماهه اخیر، انتقادات و موافقت هایی نسبت به عرضه خودرو در بورس کالا وجود داشت و بعضی تحلیلگران که در ابتدا موافق این روش فروش بودند، الان به منتقد عرضه خودرو در بورس کالا تبدیل شده اند و می گویند به صورتی که فکر می کردند تحول اتفاق نیفتاده و حتی برعکس شده. جنابعالی به عنوان صاحب نظر در حوزه بورس کالا، در مورد عرضه خودرو در بورس کالا چه دیدگاهی دارید و در خصوص چند مرحله عرضه خودرو که انجام شد، چه نظری دارید؟

-یک نکته مهم در ارتباط با عرضه خودرو در بورس کالا، این است که اساساً هدف از تاسیس بورس کالا، کشف قیمت است. ما در بورس کالا می خواهیم یک قیمت عادلانه کشف شود تا بدانیم قیمت بازار به چه شکل است. برای این که یک قیمت عادلانه کشف شود، این موضوع مستلزم عوامل مختلفی است ولی وقتی بحث عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شد، منتقدانی داشته و در عین حال، موافقانی هم داشته است.
ما در عمل دیدیم که وقتی عرضه خودرو در بورس کالا اتفاق افتاد، قیمت خودروها در بازار آزاد، تا حدودی پایین آمد. البته در عرضه های اولیه، تعداد خودروهایی که عرضه شدند نسبت به تعداد خودرویی که آخرین بار عرضه شد، به مراتب بیش تر بود و آن کاهش قیمت خودروها در بازار آزاد نشان می داد که بورس کالا موفق عمل کرده و به نحوی قیمت بازار را شکاند.
در عرضه های بعدی هم که در مورد خودروهای دیگر انجام شد، برخی خودروها با قیمت پایه بورس کالا معامله شدند. این وضع، نشان می دهد نگاه مصرف کننده این است که حتی این امکان وجود دارد که قیمت ها پایین تر بیاید. ضمن این که بحث واردات خودرو نیز در ماه های اخیر مطرح بوده و موضوع واردات خودرو، مزید بر علت شده که مصرف کنندگان یا خریداران خودرو، با احتیاط بیش تری معامله را انجام بدهند.
ما برای این که بگوییم عرضه خودرو در بورس کالا موفق بوده یا نبوده، دو موضوع «تداوم عرضه» و «تعداد عرضه» را باید در نظر داشته باشیم. در همان دوره ای که بیش از 600 دستگاه خودروی دیگنیتی در بورس کالا عرضه شد، همه آنها به فروش رفت ولی در آخرین عرضه که مربوط به همین خودروی دیگنیتی بود، عرضه با تعداد پایینی اتفاق افتاد.
در مجموع، اگر عرضه خودرو تداوم پیدا کند و تعداد عرضه ها بیش تر باشد، شاهد این خواهیم بود که حتی قیمت فروش در بورس کالا پایین تر بیاید و قیمت بازار آزاد را هم بشکند. اگر خودرو در بورس کالا عرضه شود و دو فاکتور تداوم عرضه و تعداد عرضه رعایت نشود، نمی توانیم بگوییم عرضه خودرو در بورس کالا موفق بوده است.
با این حال، پایه بورس کالا برای عرضه این محصول و همه محصولاتی که مد نظر دولت یا حکومت است، موفق عمل کرده ولی بالاخره عرضه خودرو باید تداوم داشته باشد و تعداد خودروهایی که عرضه می شوند افزایش پیدا کند.
اگر هدف این است که قیمت خودروها از طریق عرضه در بورس پایین تر بیاید و حباب قیمتی بازار آزاد خودرو، شکسته شود، تحقق این دو فاکتور، اهمیت دارد. به هر حال، در بورس کالا، شفاف سازی اتفاق می افتد و همه خواهند فهمید چه تعداد خودرو و با چه قیمتی، عرضه شده. از طرف دیگر، خریداران خودروهای عرضه شده هم، مشخص هستند. البته این صحبت ها مطرح است که مافیای خودرو وجود دارد و این نوع افراد، می خواهند خودرو در بورس کالا عرضه نشود و شفاف سازی انجام نشود.
اگر دو شرط لازم در عرضه خودرو در بورس کالا عملی شود، قیمت خودروها در بازار آزاد پایین خواهد آمد و عرضه کننده نیز باید در صدد بر بیاید که کیفیت خودروهای تولید داخلی را ارتقاء بدهد. یک بحث دیگر این است که ما به التفاوت قیمت درب کارخانه و قیمت بازار آزاد خوردو، به جیب افراد دلال می رفت ولی با عرضه خودرو در بورس کالا، دیگر دلال یا واسطه وجود ندارد.

*اشاره کردید به این که به نوعی در فروش خودرو از طریق قرعه کشی، مبلغ ما به التفاوت قیمت درب کارخانه تا قیمت بازار آزاد به جیب افراد دلال می رفت. آیا روش بهتری وجود نداشت که فروش از آن طریق انجام شود و کار به عرضه خودرو در بورس کالا نکشد؟

-اگر روش بهتری وجود داشت تا الان قطعاً از آن استفاده می شد. در چند سال اخیر، قرعه کشی خودرو راه اندازی شد ولی اصلاً قرعه کشی معنی ندارد که مصرف کننده بخواهد از این طریق اقدام به خرید خودرو کند. در کشورهای دیگر، شرکت تولید کننده خودرو با تمام آپشن ها کاری می کند که خریدار خودرو را به سمت خودش بکشاند ولو این که قیمت فروش را پایین تر بیاورد و حتی به طور شرایطی، خودرو را بفروشد.
متاسفانه انحصار خودرو در ایران، باعث شده که خریداران، با هر شرایطی خریدار محصولات تولید داخلی باشند ولو این که تحویل خودرو به موقع نباشد و کیفیت خودروها به شدت پایین باشد. این وضع، نشان می دهد که روش فروش خودرو با قرعه کشی، موفق نبوده است.

*قرعه کشی ها عمدتاً در مورد خودروهای پُرمتقاضی و ارزان انجام می شود و در مورد بقیه خودروها قاعدتاً نباید قرعه کشی انجام شود. اِشکال در جای دیگری وجود دارد و باعث می شود کار به قرعه کشی بکشد.

-به نظر من، بورس کالا به خاطر این که شفاف سازی می کند اهمیت دارد. یکی از اصول مهم برای یک معامله و یک کشف قیمت، این است که شفاف سازی انجام شود. شفاف سازی باعث می شود اگر کسی به یک کالا نیاز نداشته باشد برای خرید آن کالا ورود نکند و مصرف کننده واقعی ورود کند.

*خودروهای دیگنیتی در روز چهارشنبه 30 شهریور 1401 با قیمت پایه 821 میلیون تومان عرضه شدند. به خاطر رقابت بین خریداران، قیمت دیگنیتی مشکی تریم قرمز حتی به بیش از یک میلیارد و 100 میلیون تومان رسید و این بالاترین قیمت عرصه در بورس کالا بوده است.
کمترین قیمت از بین مدل های مختلف دیگنیتی در حد یک میلیارد و 24 میلیون تومان بوده که 200 میلیون تومان بالاتر از قیمت پایه بوده است. شرکت بهمن، خودش قیمت فروش درب کارخانه را تعیین کرده و کسی در اعلام قیمت این شرکت دخالت نمی کند. با این حال چرا بورس کالا باید اقدام به کشف قیمت این خودرو کند؟

-سوال این است که اگر شرکت بهمن، قیمت این خودرو را اعلام کرده، چرا قیمت این خودرو در بازار آزاد حدود یک میلیارد و 250 میلیون تومان است.

*فرضاً شرکت بهمن حداکثر 5 هزار خودرو دیگنیتی در سال مونتاژ می کند. اگر تعداد این خودروهای تولید شده را به 2 یا 3 برابر افزایش بدهد، دلیل ندارد اختلاف قیمت درب کارخانه و بازار آزاد حدود 500 میلیون تومان شود.

-ما باید ببینیم چه تعداد تقاضا برای خرید این خودرو وجود دارد و همین شرکت بهمن یا شرکت کرمان موتور یا هر شرکت دیگری چه تعداد از تقاضاها را می توانند جواب بدهند. قیمت بازار آزاد خودروی دیگنیتی با توجه به عرضه محدود آن، مشخص است.
بنابراین مصرف کننده ای که در روز چهارشنبه 30 شهریور ماه جاری برای خرید دیگنیتی در بورس کالا ورود کرد، قیمت بازار را می داند. مصرف کننده برای این که این خودرو با قیمتی کمتر از قیمت بازار خریداری کند، به بورس کالا مراجعه کرده است.
البته من هم با نظر شما موافق هستم و به نظر من، خودروی دیگنیتی حتی 800 میلیون تومان هم نمی ارزد ولی چرا نباید این خودرو با همان قیمت پایه 821 میلیون تومان به دست مصرف کننده برسد. علت این که این طور نمی شود این است که در کشور ما، سالیانه حدود 2 میلیون تقاضا برای خرید خودرو دارد.

*فرضاً تقاضا برای خودروهای 150 میلیون تومانی یا خودروی 200 تومانی زیاد است و کار به قرعه کشی می کشد. به همین دلیل است که دو میلیون نفر برای خودروی 200 میلیون تومانی ثبت نام می کنند ولی برای خرید خودروی یک میلیارد تومانی همان مقدار تقاضا وجود ندارد.
در همین آخرین عرضه خودرو در بورس کالا فقط 152 دستگاه دیگنیتی از 4 مدل مختلف و به تعداد مساوی 38 دستگاه عرضه شده. تعداد 38 دیگنیتی سفید با تریم قرمز عرضه شده و تعداد تقاضا 253 نفر بوده، یا تعداد 38 دیگنیتی مشکی با تریم قرمز عرضه شده ولی 499 تقاضا وجود داشته است.

-درست است که تقاضا برای خودروهای ارزان قیمت، زیاد است ولی وقتی 38 خودرو از هر تریم دیگنیتی عرضه شده، قطعاً این تعداد عرضه کم بوده و کفاف تقاضای موجود را نمی دهد. این که تقاضای زیادی برای خودروهای عرضه شده وجود دارد، دلایل مختلفی دارد. یک بحث این است که احساس می شود در هفته اخیر، همه نسبت به اجرای دوباره «برجام» بدبین بوده اند و این تصور به وجود آمده که دوباره قیمت ها در بازار آزاد بالا خواهد رفت و عرضه زیادی نخواهیم داشت.
حدود دو ماه قبل، خودروهای دیگنیتی در بورس کالا عرضه شدند و دو ماه طول کشیده تا عرضه دوم خودروهای دیگنیتی انجام شده. اگر هر هفته، عرضه دیگنیتی انجام می شد قطعاً در روز چهارشنبه، قیمت پایین تری در بورس کالا می دیدیم.
در هفته های اخیر، وقتی صحبت اجرای دوباره برجام مطرح شد، افراد زیادی نسبت به خرید خودروی «هایما» عقب نشینی کردند و از ترس این که واردات خودرو انجام شود و برجام اجرا شود، اقدام به خرید خودرو نکردند.
حتی مطرح شدن موضوع واردات خودرو، باعث شده این ترس در افراد مختلف به وجود بیاید که نکند این قیمت فعلی خودروی «هایما»، قیمت بالایی باشد. بنابراین، این افراد برای خرید خودروی هایما در بورس کالا ورود نکردند.
ما نمی توانیم بگوییم اجرای برجام، تاثیرگذار نیست و قطعاً اجرای برجام تاثیرگذار است. همچنین اگر واردات خودرو به طور عملی انجام شود و در حد حرف زدن نباشد، مطمئن باشید تاثیرگذار است. متاسفانه وضع فعلی نشان می دهد که مصرف کننده نسبت به اجرای برجام، بدبین شده.
در دومین عرضه خودرو در بورس کالا که قرار بود خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی در خرداد 1401 عرضه شوند، نامه وزارت صنعت و معدن به مدیر عامل بورس کالا باعث توقف آن عرضه شد. در حالی که همه شرایط فراهم شده بود تا عرضه خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی انجام شود و یک دفعه، آن عرضه معلق شد.
این نوع اقدامات، بدبینی ایجاد می کند و ما نمی توانیم تاثیر منفی این اتفاقات را نادیده بگیریم. ما نمی توانیم برجام را به این موضوع گِره نزنیم چرا که اگر برجام اجرا شود، قیمت دلار پایین خواهد آمد. همچنین اگر واردات خودرو انجام شود، قیمت خودروها در بازار آزاد شکسته می شود.
اگر برجام اجرا شود یا واردات خودرو انجام شود، خودروی دیگنیتی به جای معامله در قیمت یک میلیارد و 100 میلیون تومان، حداکثر مثلا در حد 920 میلیون یا 930 میلیون تومان معامله می شد.

*در بورس کالا، قاعده این است که کالای خریداری شده در ساعت و روز مقرر تحویل مشتری شود. در مورد برخی خودروها که چند ماه قبل در بورس کالا عرضه شدند و اخیراً موعد تحویل آنها رسیده بود، تحویل به موقع انجام نشد.
به هر حال، این خودروها با تاخیر چند هفته ای به مشتریان تحویل داده شدند. آیا بورس کالا می تواند شرکت خودروساز را مکلف کند که در زمان مقرر، محصول خریداری شده را به مشتری تحویل بدهد؟

-در مورد این که می گویید بورس کالا باید این کار را انجام بدهد باید بگویم که این مسئولیت به آن معنا به عهده بورس کالا نیست. چون شرکت عرضه کننده، شرایطی برای عرضه کردن در بورس کالا دارد و طبق آن شرایط اعلام می کند که با فلان قیمت به فرو برود وگرنه اصلا عرضه نخواهد کرد.
البته بورس کالای ایران می تواند به این نوع موضوعات ورود کند ولی این ورود کردن، شرط دارد. اساساً یک قدرت در حوزه خودرو وجود دارد و اگر این قدرت، بر مدیران بورس کالا اِعمال نفوذ کند، مدیران بورس کالا مجبور می شوند شرایط خاص شرکت عرضه کننده را بپذیرند.
مدیران بورس کالا خیلی زحمت کشیدند تا خودرو در بورس کالا عرضه شود و در نهایت این اتفاق را به ثمر رساندند. من اکثر نظرات افراد مختلف را که خواندم، دیدم عرضه خودرو در بورس کالا را تحسین کرده بودند. اگر فردی هم منتقد عرضه خودرو در بورس است، مطمئن باشید منافع او به خطر افتاده که علیه عرضه خودرو در بورس کالا اظهار نظر می کند.
ناگفته نماند که بورس کالا، قواعد خاصی دارد و اگر خریدار در موعد مقرر، تسویه را انجام ندهد جریمه می شود. همچنین اگر شرکت عرضه کننده در زمان تحویل، دچار تاخیر شود، خریدار می تواند ادعای خسارت کند و در این زمینه اقدام کند.

*همه مدافعان عرضه خودرو در بورس کالا می گویند عرضه خودرو از این طریق به نفع مصرف کننده می شود. اگر تعداد خودروی عرضه شده زیاد نباشد، آیا بورس کالا می تواند انتقاد کند و به شرکت خودروساز ایراد بگیرد؟

-بورس کالا تا یک جایی می تواند از شرکت عرضه کننده انتقاد کند.فرض کنید که یک عرضه کننده، تعداد 100 عدد از یک کالای خاص را دارد و می خواهد این کالا را در بورس کالا عرضه کند. این شرکت احساس می کند که اگر فقط 5 عدد از آن 100 عدد را عرضه کند، می تواند آنها را با قیمتی بالاتر بفروشد. البته ممکن است در یک حالت هم احساس کند که این کالا روی دستش می ماند. در این حالت، این شرکت تولید کننده، همه کالاهای تولید شده را عرضه می کند.
این موارد، شرایطی است که عرضه کننده یا همان تولید کننده تصمیم گیری می کند، اما دولت باید ورود کند و فشار وارد کند. دولت باید از یک طرف کاری کند که تیراژ خودروهای وارداتی بالا برود و از طرفی دیگر، کاری کند که شرکت های تولید کننده خودرو، تیراژ تولید را بالا ببرند. بالاخره این شرکت هایی که تولید کننده و مونتاژ کننده خودرو هستند، به نحوی زیرمجموعه دولت به حساب می آیند.

*البته شرکت خودرو سازی بهمن، یک شرکت خصوصی بوده و دولت در تعیین قیمت خودروهای این شرکت مداخله نمی کند.

-ما همه می دانیم که این شرکت های خودرو سازی، به طور اسمی خصوصی هستند ولی در اصل، یک رانت وجود دارد و اجازه تولید به این شرکت ها داده شده. به همین دلیل، این شرکت ها می توانند با موضوعات مختلف بازی کنند.
دولت باید از همان ابتدا به این شرکت ها بگوید خودروهای مختلف را با تیراژ بالا تولید کنید. با این اقدام دولت، انحصار برداشته می شود و قیمت ها در بازار آزاد شکسته می شود. به هر حال، دو موضوع تداوم عرضه و تیراژ بالا، اهمیت زیادی در چارچوب عرضه در بورس کالا دارد.

*آقای خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اخیراً در مراسم افتتاح عرضه خودرو در بورس کالا گفت که «می خواهیم رانت را از تجارت و توزیع از بین ببریم». از طرفی، در آخرین عرضه خودروی دیگنیتی فقط 125 دستگاه عرضه شده و اگر عرضه بیش تری اتفاق می افتاد قاعدتاً شرکت بهمن نمی توانست خودروهای خودش را با 300 میلیون تومان گران تر در بورس کالا بفروشد.
به نظر شما، مقامات وزارت صنعت و معدن یا وزارت اقتصاد چگونه می توانند کاری کنند که تیراژ تولید خودروهایی مثل دیگنیتی بالا برود؟

-این سوال را باید از مسئولان این وزارتخانه ها سوال کنید و این مسئولان باید این مقدار نفوذ و قدرت داشته باشند و آن را اِعمال کنند و تولید کننده را مکلف کنند که تیراژ تولید را بالا ببرد. من دقیقاً اطلاعات خاصی ندارم که چرا تعداد خودروهای عرضه شده در روز چهارشنبه کمتر بود.
برای خودم سوال بود که چرا دفعه قبل 600 دستگاه خودروی دیگنیتی و فیدلیتی عرضه شد ولی این بار، یک دفعه اینقدر تعداد عرضه خودرو، کاهش پیدا کرده است. با شناختی که من از مسئولان بورس کالای ایران دارم، می دانم که آنها حتماً فشار وارد کرده اند که تعداد عرضه خودروی دیگنیتی بالاتر برود ولی به نتیجه نرسیده اند.
بنابراین، همه مسئولان وزارت صنعت و معدن، وزارت اقتصاد و کل مجموعه دولت، باید دست به دست هم بدهند تا بر شرکت های تولید کننده خودرو که به اصطلاح خصوصی هستند، فشار بیاورند و آنها عرضه های خودشان را با تعداد بالاتری انجام بدهند ولی در مجموع، ما نیاز به یک سیاست کلی هم داریم و باید واردات خودروهای خارجی آزاد شود.

لینک کوتاه خبر : https://eghtesadkhodro.com/?p=29152